شهروند| محمدمهدی احمدی، مدیرکل حوزه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ابلاغ بخشنامه‌ای خطاب به معاونان وزیر، روسای سازمان‌های تابعه و مدیران کل استان‌ها با تأکید بر انتشار مدارک تحصیلی مدیران در سایت وزارت ارشاد از آنان خواست تا در «مکاتبات، ارجاعات و جلسات و نیز همایش‌ها و بنرهای تبلیغاتی از ذکر عناوین نامعتبر و غیرواقعی برای اشخاص به ویژه مدیران» پرهیز شود. در این بخشنامه با «ناپسند»خواندن ذکر عناوینی همچون «دکتر و مهندس برای موارد غیر واقعی» درخواست شده تا وزارت ارشاد در مقابله با «این عادت ناپسند» الگو باشد. بنا به این نامه، در صورت استفاده از عناوین غیر واقعی، مسئولیت رفع و اصلاح آن بر عهده شخص مدیر خواهد بود. استفاده از عناوین و القاب در جامعه ما علاوه بر این‌که سنت تاریخی دور و درازی دارد، در موارد و جاهای مختلفی به کار برده می‌شود؛ عناوین شغلی، القاب توصیفی، القاب علمی، القاب حوزوی، القاب زیارتی، القاب حکومتی و القاب و عناوین نظامی ازجمله این موارد هستند. در عصر مدرن در حالی که جهان پیشرفته هر چه بیشتر به سمت حذف القاب و ساده‌کردن اسامی در حد یک اسم کوچک پیش می‌رود اما در این گوشه دنیا ما در مسیری در خلاف جهت جریان آب در حرکتیم. آسیب‌های استفاده ابزاری یا نامتعارف از مدرک تحصیلی و استفاده نامتعارف از عناوین دهن‌پرکنی چون دکتر و مهندس به مشکلات بسیاری برای آن فرد نیز منتهی شده است؛ به طور نمونه علی کردان، وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد نمونه عینی این ماجرا بود؛ کردان که به دلیل جعلی‌بودن مدرک دکترای افتخاری از دانشگاه آکسفورد و نداشتن مدارک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد مورد ادعا از دانشگاه آزاد اسلامی و دریافت حقوق دولتی بر پایه مدرک تحصیلی دکترا و عضویت در هیأت علمی دانشگاه آزاد با استفاده از مدارک جعلی، توسط مجلس، استیضاح شد.
تقدم سود مالی بر جنبه اجتماعی عناوین نامتعارف
یک جامعه‌شناس در مورد استفاده نامتعارف از عناوین دکتر و مهندس در ادارات و دانشگاه به «شهروند» می‌گوید: «گاهي افراد به عنوان تعارف يا احترام از عناوين علمي براي ديگران استفاده مي‌كنند كه اين دستور شامل مجازات آنها نمي‌شود. توجه این افراد جلوگيري از نفع مالي و شغلي كساني است كه از غيرمعتبربودن مدرك دانشگاهي اطلاع دارند. اين طرح نشأت‌گرفته از شرايطي است كه برخي مسئولان با ارایه مدرك دانشگاهي غيرمعتبر به وجود آوردند.» مصطفی پودراتچی نسبت به این اقدام وزارت ارشاد مبنی بر اخذ مدارک تحصیلی مدیرانش بیان کرد که «دستگاه‌هاي اجرايي كشور بايد تأييديه مدرك افرادي كه داراي مدرك خارج از كشور هستند را دريافت كنند و سپس نسبت به اعطاي مزاياي دكتري به آن فرد اقدام كنند و دقت لازم را در اين امر داشته باشند.» این پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان این‌که قانون براي محدودكردن استفاده‌هاي نامشروع از عنوان علمي تمهيداتي انديشيده، گفت: «مهمترين راه‌حل اين گرايش افراطي، اصلاح ساختار فرهنگي جامعه است تا در سايه آن به جاي مدرك، ارزش‌هاي اجتماعي توليد شود. به جاي گسترش صرف مراكز توليد مدرك، فضا براي توليد آدم ايجاد شود و منزلت اجتماعي از دست‌رفته شغل‌ها و مهارت‌ها برگردد و مطالعه، تجربه، دانش و تخصص جايگاه پيدا كنند.» این جامعه‌شناس رواج استفاده از القابی چون دکتر و مهندس را تنها محدود به داشتن وجهه اجتماعی ندانست و در این راستا به جنبه مادی آن نیز اشاره کرد و گفت: «همه مي‌دانند كه تفاوت يك مدرك دكتري با كارشناسي و ديپلم از نظر جايگاه شغلي و ميزان درآمد بسيار است؛ بنابراين براي كسب اين منافع مادي هم تلاش مي‌كنند. وقتي افراد احساس مي‌كنند با وجود داشتن تخصص و تجربه نمي‌توانند به جايگاه مطلوب اقتصادي يا اجتماعي‌شان برسند، دچار سرخوردگي مي‌شوند. در جامعه امروز ما براي عموم جامعه قابل قبول نيست كه كسي بدون مدرك به سطح وزارت برسد. پس شنيدن خبر جعل مدرك در بين مديران دولتي عجيب نيست، طرح مجلس هم در این راستا تدوین شده است.» پودراتچی به جنبه‌ها و سویه‌های به کار بردن القابی چون دکتر و مهندس نیز اشاره کرد و گفت: «بهترين حالتش اين است كه اين لقب‌ها را تنها يك مجاز در نظر بگيريم. يك جنبه طنز هم ممكن است در به كار بردن عنوان دكتر و مهندس وجود داشته باشد؛ يعني طرف زياد چيزي نمي‌فهمد. براي عامه مردم اين شكل ناميدن افراد بيشتر جنبه احترام دارد. وقتي كسي با ظاهر مرتب به يك مغازه مراجعه مي‌كند، به همين خاطر به او مي‌گويند دكتر يا مهندس.»