شهروند| در ماه رمضان چهره شهر تغییر می‌کند و عادت آدم‌ها هم عوض می‌شود. در این ماه، زمان بیداری و خواب، دیدمان به زندگی، حتی خوردن و خوراکی‌هایمان تغییر می‌کند. همه ما از این ماه در کودکی خاطراتی داریم که به یاد داریم‌شان و هر سال این خاطرات را زنده می‌کنیم. ماه رمضان با خود رسم‌های خاصی می‌آورد که تغییراتی در سبک زندگی‌مان به‌وجود می‌آورد. در این گزارش به افطاری شهرهای مختلف، سنت‌های از یاد رفته و مراکزی که می‌توانید از آنها خوراکی‌های افطاری تهیه کنید پرداخته‌ایم و البته تفریحاتی هم وجود دارد که می‌توانید از آنها لذت ببرید.
سنت‌های فراموش‌شده ماه رمضان
ماه رمضان، ماه میهمانی خداست؛ میهمانی‌ای که هر کسی در توان خود سعی دارد به بهترین شکل آن را برگزار کند، اگرچه در گذشته‌های دور این میهمانی آداب و رسومی داشت که هر شهری رنگ‌وبویی دیگر به خود می‌گرفت. در این بخش چند نمونه از آدابی که در ماه رمضان رواج داشت و حالا کمتر کسی از آنها سراغ دارد، می‌آوریم.
حنابران یا حنای مراد، یکی از سنت‌های کمتر شناخته‌شده چهارمحال و بختیاری است که قدمتی بیش از یک قرن دارد و هنوز جسته و گریخته بعضی از زنان این استان آن را در بعضی امامزاده‌‌ها بجا می‌آورند. زنان از ظهر بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان- روز قصاص ابن ملجم مرادی- در امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون شهرکرد گرد هم می‌آیند و رسم حنابران را بجا می‌آورند. زنان در این مراسم ظرف حنا را در صحن امامزاده می‌گردانند. هر یک از آنها یک قاشق از حنای خشک را در ظرف خود می‌ریزد و از ظرف حنای خود به دیگران هم می‌دهد. آنها مرادشان را از خدا می‌خواهند و سپس ظرف حنا را به خانه می‌برند. ظرف حنای خشک تا روز عید سعید فطر در خانه می‌ماند و در این روز پس از مخلوط کردن با آب یا گلاب، آن را بر کف دستان خود می‌گذارند.
پیراهن و لقمه مراد آیین کهنی است که در یزد به چشم می‌خورد و به آن کیسه‌دوزی هم می‌گویند؛ آیینی که بیشتر برای شفای بیماران بجا می‌آورند. زنان یزدی روز 27 ماه مبارک رمضان از هفت سید پول می‌گیرند و با آن پارچه‌ای می‌خرند تا کیسه‌دوزی را آغاز کنند. این رسم در مساجد مختلف استان یزد برگزار می‌شود و مسجد امیرچخماق یکی از میزبانان اصلی آن است. طبخ نان مراد هم در روز 27 ماه مبارک رمضان انجام می‌شود. پول آرد نان باید از هفت سید یا پنج نفر از مومنان که نام پنج تن آل عبا را دارند، دریافت شود. این نان را در ابعاد کوچک و لقمه‌ای می‌پزند.
آیین روزوالون مختص استان فارس است؛ آیینی برای تازه‌عروس و دامادها. خانواده تازه‌داماد به بازار می‌روند و از انواع شیرینی‌های این ماه تهیه می‌کنند. این خوراکی‌ها باید به زیباترین شکل در سینی‌های مخصوص چیده شود و طی مراسمی به در خانه عروس‌خانم برسد. انواع شیرینی، نبات، نقل و افطاری در این سینی‌ها جای می‌گیرد. بد نیست بدانید مردم استان فارس با انواع عرقیات گرم مثل گل گاوزبان، طارونه، نسترن، بهار نارنج، گلاب یا شیر و خرما روزه خود را باز می‌کنند و انواع نان، رنگینک و زولبیا بامیه شیرازی هم بر سر سفره افطاری آنها وجود دارد. قنبرپلو، کلم‌پلو و کوفته هلو نیز از غذاهای ویژه این ماه به شمار می‌رود.
6 افطاری متفاوت در 6 شهر
آداب و رسوم، اعیاد و مراسم‌های مختلف در گوشه‌وکنار ایران در کنار داشتن تشابه‌هایی با چاشنی رسوم محلی تفاوت‌هایی را ایجاد می‌کند؛ تفاوت‌هایی که در حد و اندازه خود جذابیت‌هایی دارد. در این بخش شما را با افطاری شهرهای مختلف آشنا می‌کنیم تا اگر دلتان خواست آنها را امتحان کنید.
رشت: در این شهر رشته خوشکار، شیرینی سنتی و لذیذ رشتی با آرد برنج محلی، شکر، گردو و دارچین آماده می‌شود و وعده غذایی بسیار مقوی برای نگه‌داشتن انرژی روزه‌داران در طول روز است، البته کشک و شامی رودباری یا شامی رشتی هم جزو غذاهای خوشمزه‌ای است که در افطار استفاده می‌شود. «گُل پالوده» یا «فرنی گُل» یکی از خوش‌طعم‌ترین خوراکی‌هایی است که در ماه مبارک رمضان زینت‌بخش سفره‌های افطار مردم گیلان است. این خوراک که به‌عنوان پیش‌غذا مصرف می‌شود، ترکیبی از گل محمدی، کره، آرد برنج، شکر، زعفران و شیر است که برای نخستین لحظات افطار بسیار مناسب است.
تبریز: آش اوماج یا به گویش محلی اوماج آشی و آش دوغ از پرطرفدارترین افطاری‌های این خطه است، البته اصیل‌ترین خوراکی سفره افطار، نان زنجبیلی خاصی است که کوکه نام دارد و در دو نوع مغزدار و ساده طبخ می‌شود. کوکوی لوبیاسبز هم یکی از میهمانان خوشرنگ این سفره تبریزی‌هاست.
شیراز: در شیراز از آش کوفته شیرازی گرفته تا در فصل انار، آش انار یا کشمش پلو و شیرین‌پلوی شیرازی که عطر خاصی دارد را می‌توان جزو خوراکی‌های لذیذ این خطه نام برد، البته این سفره رنگین را هم اغلب با ترحلوا یا رنگینک مخصوص شیراز تکمیل می‌کنند.
اصفهان: بیشتر ما تعریف آش شله‌قلمکار و حلیم بادمجان اصفهان را شنیده‌ایم و شاید طعم‌شان را هم چشیده باشیم؛ دو افطاری دلچسبی که جایگاه خودشان را هنوز در سفره اصفهانی‌ها حفظ کرده‌اند، البته باید گفت حلیم بادمجان اصفهان تهیه شده از برنج، عدس، گوشت و بادمجان به شکل متفاوت از حلیم بادمجان‌های شهرهای دیگر طبخ می‌شود و بسیار لذیذ است. خورشت ماست و شله‌زرد هم شیرینی سفره افطار آنها را کامل می‌کند.
خرم‌آباد: از پیش‌غذاهای خوشمزه استان لرستان آش ترخینه است که با ترخینه (خمیری خشک‌شده از بلغور گندم و جو که در دوغ محلی خیس می‌کنند و بعد از خشک‌شدن آن را به‌صورت پودر درمی‌آورند) و حبوبات آماده می‌شود و یک نوع کلوچه محلی به نام «برساق» که بسیار مقوی است و از قدیمی‌ترین اعضای سفره لرستانی‌ها محسوب می‌شود.
بوشهر: سفره افطار بوشهری‌ها همیشه میزبان دو شیرینی سنتی است؛ کماچ، شیرینی سنتی که گاهی خانگی و توسط زنان خانه‌دار هم طبخ می‌شود و یکی از پرطرفدارترین شیرینی‌هایی است که در سفره افطاری بوشهری‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. این نان بسیار لذیذ همراه با شیر می‌تواند یک وعده غذایی تقریبا کامل باشد و انرژی خوبی را در طول روز برای روزه‌داران تأمین کند. گرده هم یکی دیگر از نان شیرینی‌های پرطرفدار بوشهری بر سر سفره افطاری است که با شکر، روغن و آرد تهیه می‌شود.
زنجان: نان چایی زنجان یا با گویش شیرین محلی، چای چورکی ازجمله شیرینی‌هایی است که عموما در ماه رمضان پخته می‌شود و خاص سفره‌های افطار زنجانی‌هاست. نکته جالب اینجاست که شاید مشابه این نان شیرینی در جاهای دیگر کشور هم دیده شود، اما مطمئنا طعم متفاوتی که در زنجان خواهید چشید در هیچ جا تجربه نخواهید کرد.
فرصت‌های تازه از افطار تا سحر
مصادف‌شدن ماه رمضان با روزهای طولانی تابستان نسبت به سال‌های گذشته تا حدودی سبک زندگی روزه‌داران را تغییر داد. روزه‌دارانی که نمی‌توانستند فعالیتی در طول روز داشته باشند و به شب‌زنده‌داری روی آوردند و از فرصت افطار تا سحر استفاده کردند و همین اتفاق بود که باعث شد کافه‌ها، سینماها و استخرها شرایط تفریح شهروندان را مهیا کنند.
کافه‌نشینی‌های رمضان: یک‌ماه تعطیلی برای کافه‌ها بار مالی بالایی داشت و تغییر سبک زندگی روزه‌داران باعث شد تا کافه‌ها با اضافه کردن منوی افطار، بیکاری طول روز را جبران کنند و به کسب‌وکارشان حال‌وهوای رمضان بدهند؛ کسب‌وکاری که طی سال‌های اخیر رونق هم داشته، چون بعضی کافه‌ها آن‌قدر شلوغ می‌شوند که باید از قبل میز رزرو کنید. اغلب کافه‌ها تا ساعت 3 بامداد به شهروندان خدمات ارایه می‌کنند.
فیلم‌‌دیدن‌های شبانه: بعد از کافه‌ها، این سینماها بودند که برای شهروندان طرح ویژه رمضان را اجرا کردند. درواقع شهروندان می‌توانند بعد از افطار و پیاده‌روی بعد از آن، ساعت 12 خودشان را به یکی از سینماها برسانند و فیلم دلخواه‌شان را ببینند، البته بعضی از فیلم‌هایی که مدت اکرانشان تمام شده در طرح ویژه رمضان و از ۱۲ شب تا سحر نمایش داده می‌شوند. فراموش نکنید در طول روز هم سینماها طبق روال عادی فعالیت می‌کنند. بلیت سینما در ماه رمضان تا ساعت ۱۷ نصف قیمت است و بعد از این ساعت تا سحر قیمت بلیت‌ها با تعرفه عادی حساب می‌شود.
استخرها هم هستند: شنا یکی از ورزش‌های دلچسب فصل‌های گرم سال است، اگرچه در فصول دیگر هم می‌تواند باعث آرامش‌تان شود. این تفریح دلچسب در ماه رمضان تعطیل نیست و می‌توانید شب‌های ماه رمضان سری به استخرها بزنید و از آنها لذت ببرید.
شکم‌چرانی‌های شبانه: رفتن به کافه و رستوران و خوردن بستنی و آبمیوه در بیشتر مواقع تفریح خوبی است؛ تفریحی که طی روزهای ماه رمضان تعطیل است و می‌توانید شب‌ها از آن لذت ببرید. در ماه رمضان شب‌ها رنگ‌وبوی دیگری به خود می‌گیرد. ماه رمضان فرصت خوبی است تا سری به کله‌پزی‌ها، آش و حلیم‌فروشی‌ها بزنید و دلی از عزا دربیاورید. در تهران آش و حلیم سیدمهدی در میدان تجریش یا آش‌فروشی نیکوصفت در خیابان جمالزاده پاتوق خیلی از کسانی است که افطار تا سحر را به عشق این غذاها در خیابان می‌گذرانند. آبمیوه و بستنی پالیزی نیز در خیابان سهروردی یکی از جاهایی است که از افطار تا سحر جای سوزن انداختن ندارد.
تهرانگردی کنیم: تفریحات ماه رمضان تنها در خوردن و ورزش خلاصه نمی‌شود. این ماه فرصت خوبی است برای این‌که با فراغ بال خیابان‌های تهران را بگردید، چون نه دیگر از هیاهو و شلوغی روز خبری است و نه از عجله همیشگی‌تان برای رسیدن به مقصد. میدان بهارستان و محله اودلاجان پیشنهادهای خوبی است یا حتی قدم‌زدن در خیابان ولیعصر.
کجا چی بخوریم؟
افطارکردن یکی از نوستالژی‌هایی است که اغلب ما از آن خاطرات خوشی داریم و هنوز هم خیلی از این خاطرات را با آب‌وتاب تعریف می‌کنیم؛ خاطراتی که اغلب‌شان در طعم‌های منحصربه‌فردی که چشیده‌ایم، خلاصه می‌شود. برای ساختن خاطراتی از این دست، در این بخش تعدادی از مکان‌هایی که می‌توانید در آنها طعم‌های به‌یادماندنی را تجربه کنید، معرفی می‌کنیم.
آش و حلیم: از قدیم آش رشته‌های سفره افطار، طرفداران بسیاری داشته و هنوز این هواداری وجود دارد و طی سال‌های گذشته برای در دسترس‌بودن، در کاسه‌های یک‌بار مصرف در کنار خیابان جا خوش کرده‌اند. شاید بسیاری از شما نام «آش و حیلم سیدمهدی» را شنیده باشید؛ یکی از قدیمی‌های تهران. شعبه اصلي این خوراک‌فروشی در خيابان ولي‌عصر (عج) روبه‌روي باغ فردوس است، البته جاي زيادي براي نشستن ندارد، اما شعبه ديگر آن نزدیک ورودي بازار تجريش است. نزديک پل و ميدان تجريش غذا‌فروشي زياد است، اما اگر مي‌خواهيد مزه آش و حليم سيدمهدي را امتحان کنيد، بايد زود برسيد چون نزديک‌هاي افطار آن‌قدر شلوغ مي‌شود که ممکن است اصلا غذا به شما نرسد. غير از زمان افطار، حليم‌فروشي سيدمهدي سحرها هم باز است و مي‌توانيد سحري را از آن‌جا بخريد. آش‌فروشي نيکوصفت هم معرف حضور شماست. اگر نزديک افطار، حوالي ميدان هفت تير بوديد، يک‌راست سراغ «سفره‌خانه کريمخان» در زير پل کريمخان برويد. از پله‌هاي زيرزمين که پايين برويد، مي‌توانيد يکي از آش شله‌قلمکارهاي خوشمزه تهران را بخوريد.
زولبيا و باميه: اگر چه بعضي قنادي‌ها در طول سال زولبيا و باميه هم مي‌پزند، اما تازه و خوشمزه‌ترين زولبيا، باميه و گوش‌فيل را بايد در ماه رمضان خورد. مرغوبيت زولبيا و باميه بستگي به ظرافت آن و کم‌شهد بودنش دارد. قنادی «چيچک» نزديک تقاطع خيابان‌هاي آذربايجان و آزادي يکي از شيريني‌فروشي‌هايي است که شيريني ماه رمضان و گوش‌فيلش معرکه است. در ماه رمضان، يک نوع شيريني خيلي خوشمزه هم مي‌پزد که اسمش «نان افطار» است. علاوه بر اين، قنادي 70 ساله «بهار» بعد از چهارراه سرچشمه، قنادي «آق‌بانو» نزديک چهارراه کالج، قنادي «لادن» نرسيده به ميدان تجريش و قنادي «گاندي» در خيابان گاندي هم ازجمله قنادي‌هايي هستند که زولبيا و باميه‌شان خوشمزه است.
رشته خوشکار: خيلي لذت‌بخش است که شيريني مخصوص گيلان يا همان «رشته خوشکار» را جلوي چشمانتان روي تابه سرخ کنند و داغ‌داغ دست‌تان بدهند تا بعد از افطار با چاي بخوريد. چند سالي است رشته خوشکار گيلان میهمان تهراني‌ها در ماه رمضان شده است. رشته خوشکار را بهتر است بعد از آن‌که با مايعات افطارتان را باز کرديد، بخوريد. براي تهيه شيريني شمالي خوشمزه مي‌توانيد به ميدان انقلاب و ميدان بهارستان سر بزنيد. ضلع شمالي ميدان بهارستان و ميدان انقلاب در اول خيابان کارگر، مغازه‌هايي است که رشته خوشکارشان هميشه داغ است.
کله‌پاچه: با اين‌که رمضان امسال هوا گرم است، اما خيلي‌ها عادت دارند که بعد از يک افطار ساده، سراغ کله‌پاچه بروند. بهترين کله‌پزي‌ها در تهران کله‌پزي «بره سفيد» در ستارخان، «ساعي» روبه‌روي پارک ساعي و همين‌طور طباخي «لوکس طلايي» پايين‌تر از ميدان فردوسي است. غير از اينها، کله‌پزي «عمو مهدي» در خيابان 17 شهريور، نرسيده به ميدان شهدا هم براي کساني که بعد از افطار در شرق تهران هستند، کله‌پاچه‌هاي خوبي دارد.