«یک فقیه، فیلسوف، عارف، مدرّس کتاب‌های عرفانی اصیل، ریاضیدان، آشنا با تاریخ علوم اسلامی، ادیب و شاعر که بر ریاضیات و نجوم قدیم و کتب فلسفی احاطه دارد. باید بگوییم آیت‌الله حسن زاده آملی از چهره‌های نمونه‌ای هستند که به ندرت در جامعه ما به منصه ظهور می‌رسند.» این توصیفی است که غلامعلی حدّاد‌عادل در وصف عارف علامه حسن‌زاده‌آملی، عالم و فقیه عصر معاصر داشته‌اند. گذشته از فضائل عملی و معنوی علامه حسن زاده آملی، بدون شك ايشان در جامعيت در علوم اسلامی در عصر اخير كم نظيربوده‌اند. كيفيت سير تحصيلی اين عارف بزرگوار، ایشان را به اسوه‌ای برای همه طلاب تبدیل کرده است. اما با تمام این فضایل، بزرگ عارف معاصر در کمال فروتنی در کتاب‌هزار و یک کلمه در توصیف خود نوشته: «ارباب معرفت دانند كه احيای آثار و تراجم احوال بزرگان علم تا چه اندازه برای همه طبقات اجتماع از هر حيث مفيد است، ولی اين كمترين درباره خود چه بنگارد كه نه تأليفی شايان تعريف دارد و نه تصنيفی سزاوار تحسين.» آن‌چه در ادامه می‌آید بخشی از توصیه‌های این عالم بزرگوار در مورد شب‌های قدر است که در درس شانزدهم کتاب معرفت نفس منتشر شده است.
با خلق خدا مهربان باش
باید دوستان از روش نابخردان همواره دوری گزینند و بدانند که اکثر بزرگسالان عصر ما به حد بلوغ نرسیده‌اند و در راه آن نیستند که هر روزشان بهتر از روز پیش باشد. بی‌شمار (و ما یعلم جنود ربک الا هو) دست هم گرفته در کارند تا انسان بسازند و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می‌گوید که مروت نباشد که کفران شود و جبران نشود. با خلق خدا مهربان باش. از سخنان ناهنجار گرچه به مزاح باشد برحذر باش. خلاف مگو گرچه به مطایبت باشد. از قسم خوردن هم اگرچه به راست، احتراز کن. چه ایستاده‌ای دست افتاده گیر و تا می‌توانی نماز را در اول وقت به جای آر.
کشیک نفس
انسان بیدار همواره کشیک نفس می‌کشد و پاسبان حرم دل است و واردات و صادرات دهان خود را می‌پاید و دار هستی را کارخانه‌ای بزرگ می‌یابد که با عمال و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می‌گوید که مروت نباشد که کفران شود و جبران نشود.
هر که را اسرار حق آموختند
از امیرالمومنین علی(ع) سوال کردند که وجود چیست؟
فرمود به غیروجود چیست؟
اما در باب شیوه پسندیده سکوت، حق است که:
هر که را اسرار حق آموختند مُهر کردند و دهانش دوختند
رسول‌الله(ص) به قیس ابن عاصم فرمود: «ان مع الدنیا آخره» از ماه شعبان که میقات شهرالله است، غسل توبه کن و لباس وفا و ولا از دل و جان محرم شو و از صمیم قلب لبیک گو و در خویشتن سفری کن و گرد کعبه عشق طواف کن که دستی از غیب برون آید و کاری بکند.
در روز، مشغله و آمد و شد و اسباب انصراف انسان بسیار زیاد است، به خلاف شب که هنگام آرامش قوله سبحانه انا سنلقی علیک قولا ثقیلا ان ناشئه الیل هی اشد و طئا و اقوم قیلا ان لک فی النهار سبحا طویلا.»
لذا اذکار و اوراد و خلوت را در شب تاثیری خاص است که در روز نیست، به‌خصوص در ثلث آخر لیل.
اهل‌الله گفتند که هیچ نوع از انواع اذکار و عبادات در ترقی درجات و مقامات معنوی کلمه طیب (لااله الاالله) ندارد.
از این روی رسول خدا(ص) فرمود: (کل حسنه یعملها الرجل توزن یوم القیامه الا شهاده لااله الاالله فانها لا توضع فی‌المیزان و وضعت السماوات و الارضون السبع و ما فیهن کان لااله الاالله ارجح من ذلک)
یعنی: در روز رستاخیز هر کار نیک سنجیده شود جز گواهی دادن به لااله‌الا الله که آن را در ترازو ننهند چه اگر در ترازو رود، آسمان‌ها و زمین‌های هفتگانه با وی برابری نکنند. کنایه از این‌که ثواب این کلمه را نهایت نبود و به شمار نیاید و هیچ‌چیز هم‌سنگ او نگردد. در این اوان که بحمدالله با «لااله الا الله» محشوری، خوش آن‌که با دوست، حشر علی‌الدوام دارد.
سفارشات علامه در ماه مبارک رمضان
هم‌اکنون در پی تحصیل کمال بوده باشید تا آتیه‌ای سعادتمند داشته باشید، زیرا که باور کرده‌اید هر چیز تا به کمال نرسیده است قدر و قیمت ندارد. باید از همسالان و همزادان خود که شب‌وروز را به بیکاری و ولگردی و هرزگی به سر می‌برند، سخت دوری گزینید که رهزن شمایند. این گروه روی سعادت را نخواهند دید. چند روزی در مقام خیال به‌تازگی رنگ و رخسار خود سرگرم و به پوشاک‌های گوناگون بوقلمونی و طاووسی دل خوشند و به‌زودی نه آن را دارند نه این را نه کمالی تحصیل کرده‌اند که بدان دلگرم باشند، ناچارا باید بعدا تن به گدایی دهند یا به دزدی و دیگر بیچارگی‌ها مزاحم اجتماع باشند و زندگی را بگذرانند. با آنان همنشین نشوید که به شما بگویم نطفه و مربی و اجتماع و معاشر از اصولی‌اند که در سعادت و شقاوت انسانی دخلی بسزا دارند. باید دوستانم از روش نابخردان همواره دوری گزینند و بدانند که اکثر بزرگسالان عصر ما به حدبلوغ نرسیده‌اند و در راه آن نیستند که هر روزشان بهتر از روز پیش باشد.
نیایش علامه حسن‌زاده آملی
ماه مبارك را حرام كردم كه نه قدر روزه را دانستم و نه قدر قدر را، نه قرآن خواندم و نه سحر داشتم و نه سهر، در ليله الجوائز جز شرمساری چه می‌برم. خوشا به حال صائم كه له فرحتان حين يفطر و حين يلقی ربه بدا به حالم كه لی حزنتان، بار آلها آهم جهنم‌سوز است. الهی وای بر آن كه در شب قدر فرشته بر او فرود نيامده با ديو همدم و همنشين شود. الهی شكرت كه مجاز را قنطره حقيقت گردانيدی تا از ليله القدر زمانی زمينی به ليله‌القدر آسمانی رسيدم. الهی شكرت كه در اين شب مبارك به ليله القدر رسيدم.