سیاوش باقی| روز گذشته معاون اول قوه قضائیه در آیین تکریم و معارفه روسای سابق و جدید دادگستری کل استان هرمزگان سخنانی گفتند که در فضای مجازی بازتاب زیادی پیدا کرد. حجت‌الاسلام اژه‌ای که از سال‌های دور و دوران مشهور به اصلاحات چهره شناخته‌‌شده‌ای در جامعه و میان سیاسیون محسوب می‌شوند، در صحبت‌های روز گذشته خود چنین گفتند: «چرا از انجام امر به معروف و نهی از منکر می‌ترسیم؛ چرا از پخش این موضوع در شبکه‌های بیگانه و معاند می‌هراسیم؛ چرا ما از کسانی که به‌دنبال قانون‌گریزی و بی‌عفتی هستند، فیلم نمی‌گیریم و برای مقامات قضائی نمی‌فرستیم؟» درباره این سخنان نکته‌ای که در شبکه‌های مجازی مطرح بود، تأکید دوباره جناب اژه‌ای بر موضوعات اخلاقی و کنار هم گذاشتن قانون‌گریزی و رفتاری بود که ایشان از آن با عنوان بی‌عفتی یاد می‌کنند. شاید در این‌باره قبلا زیاد گفته و نوشته شده باشد، اما آن‌چه اخیرا در جامعه روی داده، باز هم برای بخشی از مردم این شائبه را ایجاد کرده که توجه مسئولان به مسائل رفتاری و شخصی مردم نسبتی با ابعاد و آسیب‌های آن ندارد. منتقدان می‌گویند در حالی‌که کشور با قانون‌گریزی‌های بزرگی مواجه است و عده‌ای با استفاده از روابط و رانت به ثروت‌های بادآورده می‌رسند و درحالی‌که افسار قیمت‌ها تقریبا در همه زمینه‌ها از دست‌مان در رفته و دلال‌ها خون مردم را در شیشه می‌کنند، این همه صرف وقت و انرژی برای فیلترینگ و رفتارهای شخصی افراد در فضای مجازی، سطح و اقتدار قوه قضائیه را بالاتر نمی‌برد.
اما شاید فارغ از این انتظارات باید به رویکرد جدید این قوه روی خوش نشان داد و از آن استقبال کرد. این‌که مردم از قانون‌گریزی‌ها فیلم بگیرند و برای رسیدگی به مراجع ذیصلاح بفرستند، گامی رو به جلو برای برملا کردن تخلفات و برخورد با آنهاست که در کشورهای کاملا قانونمدار هم کاملا رعایت می‌شود. شاید بهتر بود همه این نگرانی و نظارتی که آقای اژه‌ای می‌گویند فقط به بخش کوچکی از قانون‌گریزی معطوف نمی‌شد.
اگر مردم عادت کنند که به قانون پایبند باشند و دیگران را هم ملزم به اجرای قانون بدانند، می‌شود مانیتورکردن بخش بزرگی از تخلفات را به مردم واگذار کرد. خوب است از مردم بخواهیم تا گزارش‌های خود را از گرانفروشی و احتکار و حتی تخلفات رانندگی به سامانه‌های مربوطه بفرستند و انتظار برخورد داشته باشند. حتی اگر کسی به شهر آسیبی می‌زند و آشغالی می‌اندازد؛ اگر کسی کودک‌آزاری می‌بیند که در این زمینه اخیرا قوانینی تصویب شد و اگر در بانک و اداره و شهرداری نشانه‌هایی از رشوه یا تخلفات دیده می‌شود، بهترین راه این است که مردم آنلاین اطلاع دهند و توقع رسیدگی سریع داشته باشند. شاید یکی از مشکلات تا امروز این بوده که چنین گزارش‌هایی به نتیجه مطلوب نمی‌رسیده و حتی گاهی به ضرر گزارش‌دهنده تمام می‌شده است. مشکل دیگر این است که خیلی وقت‌ها نمی‌دانیم تخلف را باید به کجا گزارش دهیم؛ مثلا اگر در خیابان کسی رانندگی خطرناکی انجام می‌دهد، چطور می‌شود به سادگی آن را گزارش داد یا فیلمی از آن ارسال کرد؟ و سرانجام مهمترین و رایج‌ترین مشکل این است که بسیاری از مردم گمان می‌کنند نهادهای رسیدگی‌کننده تنها دنبال انواع خاصی از تخلفات هستند و سریع‌تر برای برخورد با آنها اقدام می‌کنند. مثلا اگر خبری از یک میهمانی داده شود یا درباره یک گروه موسیقی خیابانی فیلمی منتشر شود و عکسی از بیلبورد تبلیغاتی با حضور زنده یک زن به شبکه‌های مجازی راه پیدا کند، همه وارد عمل می‌شوند و سریعا جلسه تشکیل می‌دهند و دادگاهی شکل می‌گیرد و بگیر برو تا آخر. اما اگر گزارشی از زد و بند در یک اداره، نهاد و موسسه تهیه شود، اگر فیلم و خبری در این‌باره داده شود، باز هم همه این‌طور تمام‌قد جلو خواهند آمد؟ این تناقض‌هاست که ممکن است شهروندان را برای عمل کردن و منتظر نتیجه ماندن کمی مأیوس کند. آقای اژه‌ای می‌گویند: «چرا ما منفعل شده‌ایم و اقدامی در مقابل هنجارشکنان نمی‌کنیم و در این‌خصوص نگرانیم. کسی می‌خواهد در داخل اتوبوس، در کوچه یا خیابان امر به معروف و نهی از منکر کند، می‌ترسد. متدینین ما نمی‌توانند این هنجارشکنی را تحمل کنند و چرا نشسته‌ایم تا یک دستگاه حکومتی بیاید، برخورد کند.» و به نظر می‌رسد ایشان همچنان بخش کوچکی از تخلفات را می‌گویند. یعنی در مورد بقیه تخلفات مردم از امر به معروف و نهی از منکر نمی‌ترسند، منفعل نشده‌اند؟ کاش جرایم بزرگ و متخلفانی که کشور را بیچاره می‌کنند را هم در زمره نگرانی‌ها ذکر می‌کردید تا کمی هم حساب کار دست آنها بیاید. تا مردم دلگرم شوند که قوه قضائیه در همه زمینه‌ها به‌دنبال حق و عدالت است.