شهروند| «ما دستگاهی لازم داریم، برای این‌که در همه ماه‌ها، آدم‌های متخصص، با دستگاه‌های فنی و چشم‌های مسلح، در مظان پیدا کردن هلال بروند جست‌وجو و پیدا نمایند و به ما بگویند و ما هم به مردم بگوییم که اول ماه، کدام روز است تکلیف شرعی، براساس ماه‌های قمری است.» این سخنان، بخش‌هایی از بیانات رهبر معظم انقلاب درسال 1368 است. درنهایت در همان‌سال فعالیت ستاد استهلال ماه آغاز شد. «شهروند» در این گزارش سعی دارد به فعالیت این ستاد اشاره داشته باشد.
یک فعالیت‌مداوم
رویت هلال‌ماه موضوعی است که هر سال اول و آخر ماه مبارک رمضان به جهت اهمیت شرعی آن با حاشیه‌ها و نقل‌قول‌های فراوانی همراه است. نقل‌قول‌‌هایی که گاه درست و گاه با شایعاتی همراه است؛ شاید مهمترین دلیل این شایعات عدم آشنایی با فعالیت‌های ستاد استهلال‌ماه باشد. مهمترین نکته‌ای که باید در مورد استهلال ماه دانست، این موضوع است که فعالیت‌های این ستاد، فقط مختص به ماه رمضان و ماه شوال نیست. جالب است بدانید كه این كار برای تمام ماه‌های قمری انجام می‌شود. هم بنا بر جنبه شرعی و هم از نظر اهمیت زمان آغاز هر ماه قمری و هم از حیث دستاوردهای علمی آن، این عمل هر ماه و مستمرا تكرار می‌شود.
با ساختار ستاد استهلال آشنا شویم؟
در مورد بودجه سالانه ستاد رقم‌های عجیبی قید می‌شود، اما هیچ‌کدام از این رقم‌ها تأیید نشده است. بودجه ۱۴میلیارد تومانی که در برخی خبرها مطرح شده، توسط مسئولان این ستاد رد شده است. بودجه درنظر گرفته شده برای این ستاد حدود ۱۴۰میلیون تومان درسال است. این ستاد به هیچ وجه نیروی رسمی و ثابت ندارد. افراد به صورت داوطلبانه وارد این ستاد می‌شوند.
ستاد استهلال‌ماه در مرکز با دو كمیته با عنوان كمیته علمی و كمیته پشتیبانی و تشكیلات ایجاد شد. همچنین برای ارتباط نظام‌مند گروه‌های رصدی با ستاد استهلال مركز، در تمام استان‌های كشور، ستادهای استانی شكل گرفت. كمیته علمی وظیفه بررسی و اجرای طرح‌های پژوهشی در زمینه رؤیت هلال ماه، آموزش گروه‌های رصدی در سطح ملی و برنامه‌ریزی علمی برای رصد هلال‌های ماه را برعهده دارد. كمیته پشتیبانی و تشكیلات نیز وظیفه سازماندهی و ارتباط با ستادهای استانی، پشتیبانی فنی و مالی از فعالیت‌های كمیته علمی و ستادهای استانی و نیز ایجاد هماهنگی با سایر ارگان‌ها و سازمان‌ها (كه در اجری برنامه رصد هلال موثر هستند) را عهده‌دار است. یك‌صد و بیست تا یك‌صد و پنجاه گروه رصدگر برای رؤیت هلال ماه در ستاد استهلال دفتر رهبری مشغول انجام وظیفه هستند كه هم از نظر كمّی و هم از نظر علمی با كشورهای ديگر -مانند عربستان سعودی كه در آن هفت گروه برای رصد اقدام می‌كنند- قابل مقایسه نیست.
گزارش استهلال در استان‌ها
چگونه به تأیید رهبر معظم انقلاب می‌رسد؟
ستاد استهلال استانی به ریاست مشترك نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه مركز استان و استاندار تشكیل می‌شود. دبیر شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه استان، وظایف دبیری این ستاد را برعهده دارد. همچنین یكی از اساتید برجسته دانشگاهی در استان یا یكی از رصدگران باتجربه نیز در این ستاد عضویت دارد. در هر استان چند گروه رصد هلال تشكیل می‌شود كه در این گروه‌ها، امام جمعه شهرستان، رصدگران با تجربه آن شهرستان را همراهی می‌كنند. نتایج حاصل از فعالیت رصد هلال توسط گروه‌های رصدی در اختیار ستاد استان قرار گرفته و پس از بررسی مقدماتی، به ستاد مركز گزارش می‌شود. اعضای كمیته علمی ستاد استهلال، نتیجه نهایی به‌دست آمده از رصدها را همراه با نظر كارشناسی خود در اختیار رئیس ستاد استهلال قرار داده و در همان زمان، مراتب این گزارش به استحضار رهبر معظم انقلاب تحویل داده می‌شود.
ملاک رویت
در ستاد استهلال ملاک صرفا رؤیت است. این ستاد بنا بر روایات متعدد که ملاک، دیدنِ هلال قید شده است، فعالیت خود را بر این اساس دنبال می‌کند. دیدن هلال خارج از جو مورد تأیید نیست. از نظر علمی نصف ماه همیشه روشن است. درست مثل زمین. آن‌چه در روایات آمده به‌عنوان نظر شرعی، رؤیت هلال از سطح زمین است. ملاک رؤیت، بسیار مهم است.
بخشی از موفقیت‌های ستاد استهلال
درسال 1380، هلال جمادی‌الثانی 1422 ه.ق ماه در موقعیتی قرار داشت كه اگر منجمان جمهوری اسلامی ایران موفق به رؤیت آن می‌شدند، چندین ركورد علمی مهم جهانی در زمینه رؤیت هلال ماه به نام ایران به ثبت می‌رسید. با حمایت ستاد استهلال تدارك گسترده‌ای برای انجام این رصد انجام گرفت كه خوشبختانه با موافقت همراه شد و این ستاد موفق به رؤیت این هلال مهم -با استفاده از دوربین‌های دوچشمی قدرتمند- در منطقه «باغبر »كرمان شد. موفقیت در این رصدها، سرآغاز عضویت كارشناسان و رصدگران برجسته رؤیت هلال كشور در ستاد استهلال دفتر رهبری شد. و این موفقیت‌ها در سال‌های دیگر هم ادامه داشت. در ستاد استهلال اقداماتی انجام شده كه در سطح دنيا بی‌نظير است و بعضی برای نخستین بار ابداع شده و بعضی از آنها ممكن است كار اولش در جای ديگر دنيا انجام شده باشد، ولی موفقيت ستاد بيشتر بوده است. به‌عنوان مثال، در برخی موارد ممكن است به‌دلیل وجود گرد و غبار بسیار شدید و یا ابرهای متراكم در آسمان كشور، رصد برخی هلال‌های مهم (بخصوص هلال رمضان و شوال) با مشكل مواجه شود. در چنین اوقاتی، گروهی از رصدگران متبحر با استفاده از پرواز هوایی، رصد را بر فراز ابرها انجام می‌دهند.