محمدحسین بخشیان کارشناس مذهبی

در دعای روز بیست‌وهشتم ماه رمضان از خدا می‌خواهیم ما را به مستحبات نزدیک گرداند.
در معنای لغوی، استحباب مصدر باب استفعال از ماده «ح ب ب» و به معنای دوست‌داشتن و پسندیدن چیزی است، اما در اصطلاح فقهی به معنای چیزی است که شخص با آن محبوب می‌شود و در اصطلاح فقها به اعمالی گفته می‌شود که انجام آنها بهتر از ترک آنهاست، هرچند انجام‌دادنش واجب نیست. نماز شب، نمازهای نافله روزانه، روزه‌های مستحبی، دعا به‌خصوص دعاهای مأثور، صلوات و بسیاری از اعمال دیگر جزو مستحبات است.
عمل مستحب دارای اقسامی است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از مستحب نفسی یا مستحب ذاتی: عملی است که استحباب و مطلوب‌بودن انجام آن، به خاطر عمل دیگری نیست؛ مانند نمازها و روزه‌های مستحب همچون روزه عید غدیر.
مستحب غیری: عملی است که به خودی خود، انجامش مستحب و مطلوب نیست، بلکه به خاطر عملی دیگر مستحب شده است؛ مانند غسل برای زیارت.
مستحب عینی: عملی است که استحباب آن برای تک‌تک افراد ثابت است و با انجام آن از سوی دیگران، انجامش برای دیگران نیز مستحب خواهد بود؛ مانند نمازهای نافله یا روزه‌های مستحبی.
مستحب کفایی: عملی است که با انجام‌دادن آن توسط فردی دیگر، انجام آن برای دیگران مستحب نیست؛ مانند اذان اعلام.
مستحب موکّد: عملی است که شارع بر انجام آن تأکید داشته است؛ مانند اذان برای نماز. نیمه‌کاره رها کردن فعل مستحب و قطع کردن عمل عبادی مستحب، پس از شروع آن مکروه است، به‌خصوص نیمه‌کاره رها کردن نماز مستحبی و شکستن روزه مستحبی در بعد از ظهر؛ البته به پایان نرساندن برخی اعمال مستحبی حرام است و باید آن عمل به پایان برسد، به‌عنوان مثال اگر کسی حج مستحبی و عمره (بنابر نظر مشهور) را آغاز کند واجب است آن را به پایان برساند. در اعتکاف نیز چنانچه فرد دو روز اول را روزه بگیرد، باید روز سوم را نیز روزه بگیرد و اعتکاف را به پایان برساند و رهاکردن آن در این مرحله حرام است. از آن‌جا که نماز زیباترین و کامل‌ترین عمل عبادی است، علاوه بر نمازهای واجب، نمازهای مستحبی زیادی برای مشتاقان قرار داده شده و کمتر موقعیت دینی را می‌توان یافت که نماز ویژه‌ای نداشته باشد. در مفاتیح‌الجنان تعداد زیادی از این نمازها بیان شده است. برخی از مهمترین نمازهای مستحبی عبارتند از نماز‌های نافله روزانه، نماز شب، نماز جعفر طیار، نماز استسقا، نماز عید فطر و قربان و نماز اول ماه. روزه تمام روزهای سال، غیر از روزهایی که روزه در آن حرام و مکروه اعلام شده، مستحب است. البته گرفتن روزه در بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است؛ مثل روزه ماه رجب و شعبان. امیدواریم خداوند متعال در کنار انجام واجباتمان، توفیق انجام نوافل و مستحبات را هم از ما نگیرند.