شهروند| استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی یکی از مهمترین ویژگی‌های قرن اخیر است و نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره انسان‌ها ایفا میکند. فناوري اطلاعات و ارتباطات مزایا و پتانسیل‌هاي بالایی براي پیشبرد اهداف توسعه یک جامعه دارد، به طوري که گسترش آن می‌تواند باعث بالا بردن سرعت و کیفیت خدمت‌رسانی سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی و موجب بهبود کیفیت زندگی جامعه نیز شود. از این رو، برای دستیابی به منافع حاصل از فناوری اطلاعات و ارتباطات باید از آن به صورت کارآمد و مفید استفاده شود. یکی از کاربردهای مهم فناوری اطلاعات استفاده از آن در مدیریت بحران و امدادرسانی در زمان حوادث و نجات جان حادثه‌دیدگان است. اگر بتوان فناوری اطلاعات را در مدیریت بحران و امدادرسانی گسترش داد، می‌توان در مواقع بحرانی به بهترین شکل شرایط پیش آمده را مدیریت کرد. جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یک نهاد خدمت‌رسان و مهم که به صورت مستقیم با حوادث در ارتباط است، نیاز دارد تا به روز باشد و بتواند از فناوری‌های نوین در راستای اهداف خود استفاده کند. شاید به همین دلیل وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات صبح دیروز در نشست مشترک با رئیس جمعیت هلال‌احمر بر لزوم ارتقای سیستم ارتباطی در حوزه امداد ونجات و خدمات داوطلبانه تأکید کرد.
دکتر محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در نشست همکاری‌های دوجانبه جمعیت هلال‌احمر و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که با هدف توسعه ارتباطات و فناوری‌های نوین در حوزه امداد ونجات و خدمات داوطلبانه برگزار شد با بیان آن‌که فناوری اطلاعات در پیشگیری و بهبود خدمت‌رسانی در بحران‌ها نقش کلیدی دارد گفت: «باید از بحران‌ها و حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله درس بگیریم و یاد بگیریم با آن چگونه کنار بیاییم. هر زمانی و در هر منطقه‌ای ممکن است زلزله یا سیل رخ دهد یا ممکن است در جاده‌ها تصادفی اتفاق بیفتد، طبیعتا این حوادث اجتناب ناپذیر هستند. آن‌چه مهم است چگونگی کنار آمدن با این حوادث و مدیریت آنها است تا عوارض ناشی از آن را به حداقل برسانیم. اتفاقاتی که در یکی دو سال اخیر رخ داده است، باید برای ما درس باشد تا ارزیابی کنیم سرعت عمل و دقت ما در مواجهه با این اتفاقات چگونه بوده است.»
نقش فناوری اطلاعات
در کاهش آسیب ناشی از حوادث
وزیر ارتباطات و فناوری با اشاره به نقش فناوری اطلاعات در زمان حوادث گفت: «امروزه با استفاده از ظرفیت فناوری اطلاعات می‌توان از آسیب‌های ناشی از این حوادث جلوگیری کرد؛ اطلاع‌رسانی به موقع، دور کردن مردم از مناطق حادثه‌دیده و اعلام هشدار روش‌های استفاده از فناوری اطلاعات برای کمک در زمان وقوع حوادث است که فقدانش در کشور دیده می‌شود، بنابراین میزان وقوع حوادث ما را براین داشت تا به سمت دستیابی به دانش و تکنولوژی‌های نوین برویم.»
وی با تأکید بر این‌که در سیل اخیر سیستم اعلام هشدار ستاد مدیریت بحران کشور نقش بسزایی در کاهش حوادث داشت، ادامه داد: «زمانی که در غرب تهران خطر وقوع سیلاب اعلام شد، به تلفن همراه تمام افرادی که در اتوبان همت یا صدر حرکت می‌کردند، پیامک ارسال شد که به منطقه خطر نزدیک می‌شوید یا در مناطق سیل‌زده قبل از وقوع سیل به مردم اطلاع‌رسانی شده بود.»
هشدار به 60میلیون نفر در سیل اخیر
آذری جهرمی به ارسال پیام هشدار به 60میلیون نفر در سیل اخیر اشاره کرد و گفت: «یکی از دلایل اصلی در پایین بودن آمار تلفات در سیل گسترده اخیر آن بود که مکانیزم‌های هشداردهی کشور توانست به خوبی کار کند. سازمان هواشناسی به موقع پیش‌بینی وقوع سیل را انجام داد، رسانه‌ها، صداوسیما و فضای مجازی نیز توانستند به موقع اطلاع‌رسانی کنند. همچنین افرادی که مستقیما درگیر خطر سیل بودند با استفاده از پیامک‌های هشدار و سیستم چتر هشدار از رخدادهایی که ممکن بود به‌وجود بیاید، آگاه شدند.»
رابطه تنگاتنگ
امدادرسانی و ارتباطات
وی به نقش بسزای ارتباطات در فرآیند امدادرسانی اشاره کرد و گفت: «در سیل امسال، زیرساخت‌های ارتباطی به علت شدت حوادث از دسترس خارج شدند، در شهر پلدختر تمام سیستم‌های ارتباطی که در 30سال اخیر در آن شهر توسعه داده شده بودند از بین رفتند. مرکز مخابراتی در زیر گل و لای مدفون شد. تمام کانال‌هایی که در زیرزمین حفر شده بودند به علت سیل پر شدند. شبکه برق به‌طور کامل از بین رفت. حادثه پلدختر بسیار حادثه بزرگی بود و برای آن‌که از وضع مردم در شهر مطلع شویم هیچ کانال ارتباطی میان مسئولان استانی و شهر پلدختر وجود نداشت. ساعت 2 نصف شب توانستیم نخستین کانال ارتباطی را دایر کنیم. با استفاده از رومینگ بین شبکه روستایی و تغییر جهت سکتور ارتباطات روستایی پلدختر تحت پوشش قرار گرفت و عده‌ای از مشترکان توانستند وارد شبکه شوند و به اینترنت دسترسی پیدا کنند. ساعت یک شب در مرکز بحران وزارتخانه کلیه شماره‌هایی که رومینگ می‌شدند را استخراج کرده و آنها را از پلدختر یک تا 100 در گوشی ذخیره کردیم و از طریق شبکه‌های اجتماعی و اینترنت توانستیم با آنها ارتباط برقرار کنیم، زیرا امکان ارتباط تلفنی وجود نداشت. آن شب موفق شدیم با پنج نفر از طریق شبکه‌های اجتماعی صحبت کنیم.»
اتصال 430 مرکز امدادرسانی هلال‌احمر
به شبکه‌های ارتباطی
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان این موضوع که پس از زلزله کرمانشاه متوجه شدیم زیرساخت‌های ارتباطی هلال احمر به‌عنوان یک نهاد امدادرسان در کشور، وضع مناسبی ندارد، افزود: «این نیاز احساس شد و مخابرات و جمعیت هلال احمر پای کار آمدند و آن چیزی که امروز به بهره‌برداری رسید حاصل کمبودها و کاستی‌هایی بود که در زلزله کرمانشاه در جمعیت هلال‌احمر داشتیم. امروز بر روی شبکه ملی اطلاعات و بر روی زیرساخت امن و قابل اتکا، 430 مرکز امدادرسانی هلال احمر به سامانه نورونتا متصل شده‌اند و ارتباط پایدار برای آنها برقرار شده است.»
وی نیاز هلال‌احمر به خدمات ام‌ام‌اس را نیز از دیگر پروژه‌های درحال پیگیری در این حوزه عنوان کرد و افزود: «در 17 استان کشور شبکه آنالوگ تبدیل به شبکه دیجیتال شده است. هلال‌احمر نیاز دارد که خدمات ام‌ام‌اس را در شبکه بحران خود داشته باشد تا بتواند از مناطق حادثه‌دیده ویدیو تهیه کرده و برای مرکز ارسال کند. امروز در فاز نخست، زیرساخت ارتباطی ۱۷استان کشور از آنالوگ به دیجیتال تبدیل شد و مقدمات ویدیو کنفرانس و … نیز در آن فراهم می‌شود و باید با همین جدیت برای مابقی استان‌ها نیز پیش ببریم. طبیعتا افرادی که نیاز به امداد دارند باید بتوانند کانال ارتباطی داشته باشند. یک کانال ارتباطی شماره تلفن‌های جمعیت هلال‌احمر است، کانال ارتباطی دیگر نیز بایستی از طریق شبکه‌های اجتماعی، فضای مجازی و خدمات دستوری انجام شود. مانند کد دستوری
#112* که به همین منظور به بهره‌برداری رسید تا موقعیت مکانی فرد حادثه‌دیده در هر نقطه‌ای از کشور، به اپراتورها و سپس امدادگران هلال‌احمر اعلام و خدمات امدادی برای آنها فراهم شود. همچنین کمک‌های مردمی در حوادث نیز از طریق همین کد دستوری قابل جمع‌آوری خواهد بود.»
برقراری ارتباطات در ساعات طلایی بحران
دکتر آذری جهرمی با تأکید بر این‌که امروز وضع ارتباطی به وضع مطلوب پس از شرایط بحران رسیده است، اظهار کرد: «این سه اقدامی که به سرانجام رسید، درسی بود که از حوادث گذشته گرفته‌ایم. امروز وضع ارتباطی به شرایط مطلوبی رسیده، اما هنوز ضعف‌هایی نیز وجود دارد که نیاز است به آن بپردازیم. ارتباطات باید در ساعات اولیه پس بحران که ساعات طلایی است برقرار شود. امروزه جمعیت هلال‌احمر با کمک اپراتورها و جامعه ارتباطی کشور و با استفاده از ظرفیت ارتباطات و فناوری اطلاعات خودروهایی تهیه کرده است که به صورت سیار به مناطق حادثه‌دیده می‌فرستد و ارتباطات را به صورت گسترده برای داوطلبان و ارایه‌دهندگان خدمت به آسیب‌دیدگان فراهم میکند. اما در حادثه پلدختر متوجه شدیم که همین خودرو 48 ساعت طول می‌کشد تا به منطقه برسد، زیرا راه‌های ارتباط زمینی آسیب‌دیده بود. به همین دلیل پروژه‌هایی را میان جمعیت هلال احمر و پژوهشگاه فضایی در حوزه امدادرسانی تعریف کردیم تا بتوانیم از خدمات بالن‌های ارتباطی و دکل‌های بادی که به سرعت در مناطق حادثه‌دیده نصب می‌شوند و می‌توانند بار مناسبی را حمل کنند، استفاده کنیم و از این طریق سرعت دایر کردن ارتباطات در بحران را به حداکثر میزان افزایش دهیم.»
برگزاری سه مانور در سه استان پر حادثه کشور
وی همچنین از توافق برای برگزاری سه مانور امدادی ارتباطی خبر داد و گفت: «مهمترین هدفی که درحال حاضر برای همکاری با جمعیت هلال‌احمر داریم، به حداقل رساندن زمان برقراری ارتباطات پس از وقوع بحران است. بخشی در قالب پژوهش‌هایی است که درحال انجام است و بخشی مانورهای مشترکی است که در دستور کار قرار دارد و بنا است سه مانور در سه فصل باقیمانده از‌سال در سه استان پر حادثه کشور برگزار شود. بنابراین قصد داریم شرایطی را فراهم کنیم تا به یک پروتکل مناسب و استاندارد برای دایر کردن خدمات بین وزارت ارتباطات و جمعیت هلال‌احمر و دستگاه‌های دیگر برسیم. نتیجه این اقدامات ما را به نقطه‌ای می‌رساند که در حوادث پیش‌رو که اجتناب ناپذیر هستند آمادگی خدمات‌رسانی مناسب‌تر و سریع‌تر به مردم حادثه دیده را داشته باشیم.»
وزیر ارتباطات از شفاف‌سازی جمعیت در زمینه کمک‌های مردمی به حادثه‌دیدگان نیز ابراز خرسندی کرد و افزود: «مکانیزمی که جمعیت هلال‌احمر در شفاف‌سازی ردیف‌های جمع‌آوری کمک‌های مردمی و هزینه‌کرد آن پیش‌رو گرفته، بسیار قابل تقدیر است. اگر بخواهیم اعتماد عمومی را جلب کنیم و از این کمک‌ها بیشتر برخوردار شویم، بایستی نظام هزینه و درآمد را شفاف‌سازی کنیم. این نظام شفافیت باید گسترده‌تر و دقیق‌تر و امکان نظارت عمومی نیز فراهم باشد.»
آذری جهرمی با تأکید بر فرمایش مقام معظم رهبری درخصوص راه‌اندازی سامانه دولت که امدادرسانی را تسریع کند، گفت: «راه‌اندازی این سامانه به شورای دستیاران جوان وزارت ارتباطات سپرده شده و تجربیات کشورهای دیگر را مطالعه کرده و از ظرفیت دولت الکترونیک نیز بهره گرفته‌اند. در نسخه نخست ارایه شده، تمام دارایی‌های نهادهای مختلف بر روی نقشه‌های جغرافیایی پیاده شده است. این نقشه که مراکز پمپ‌بنزین، انبارهای جمعیت، مراکز بسیج و … را نشان می‌دهد، می‌تواند زمان وقوع بحران‌ها مدیریت را تسهیل کند. در حوزه امدادرسانی هم در تلاش هستیم تقسیم امکانات میان نیازمندان به امدادرسانی را تسهیل کرده و با استفاده از فناوری اطلاعات آن را عادلانه توزیع کنیم. هم در زلزله کرمانشاه و هم در سیل اخیر با جمعیت زیادی مواجه بودیم که از توزیع ناعادلانه امکانات ناراضی بودند. فناوری اطلاعات می‌تواند این زیرساخت را فراهم کند تا برای قشر آسیب‌پذیر برنامه‌ریزی شود و امداد مبتنی بر عدالت بیشتر انجام شود.»