به‌ناز مقدسی| سال‌هاست که متخصصان حوزه‌های مختلف برای حل معضلات اجتماعی بر روی فرهنگسازی تأکید می‌کنند. با اینکه در سال‌های اخیر کمتر شاهد مشارکت نهادهای رسمی کشور با حوزه‌های فرهنگی بودیم اما مشارکت بزرگترین نهاد مردمی با برنامه‌ای که محوریتش روایت معضلات اجتماعی بود، اهمیت این موضوع را اثبات کرد. برنامه اختیاریه که در ماه مبارک رمضان با همکاری مشترک جمعیت هلال احمر ایران 30 شب تمام روی آنتن تلویزیون رفت، طبق آمارهای غیر رسمی پربیننده‌ترین برنامه تلویزیون قبل از افطار شده و اتفاق‌های خوبی را رقم زده است. سید مرتضی فاطمی، تهیه‌کننده اجرایی و مجری برنامه اختیاریه، از روند پرفرازونشیب ساخت این برنامه می‌گوید؛ برنامه‌ای با روایت زندگی آدم‌هایی که اگر در قاب تلویزیون دیده نمی‌شدند، هیچ وقت صدای‌شان شنیده نمی‌شد. تیمی 80 نفره متشکل از روزنامه‌نگاران و افراد رسانه‌ای با کمک اعضای جمعیت هلال احمر در همه شهرهای ایران ناشناخته‌ترین آدم‌هایی را پیدا کردند که حالا قصه زندگی‌شان ابعاد جهانی پیدا کرده تا برنامه اختیاریه بی‌اختیار یکی از موفق‌ترین برنامه‌های تلویزیونی در ماه مبارک رمضان شود.
آقای فاطمی برنامه اختیاریه قبلا هم در چند قسمت از تلویزیون پخش شده بود؛ اما به مناسبت ماه مبارک رمضان هر شب روی آنتن رفتید. از سبک و سیاق جدید این برنامه و همکاری مشترکش با جمعیت هلال احمر بگویید.
قبل از ماه مبارک رمضان، برنامه اختیاریه در 20 قسمت ساخته و پخش شده بود و در آن گفت‌وگوهای صریح و چالشی با چهره‌ها و اقشار مختلف سیاسی و فرهنگی داشتیم که جریان‌ساز شدند؛ مثل آقای جاسبی، مسعود ده‌نمکی، ابطحی، مرحوم جمشید مشایخی، کامبیز دیرباز. یکی از این میهمانان برنامه اختیاریه آقای دکتر پیوندی، رئیس جمعیت هلال احمر بودند و در بخشی از گفت‌وگو با ایشان درباره یک‌سری از حواشی که در زمان سیل گلستان برای‌شان پیش آمده بود، صحبت کردیم. در عین حالی که خیلی از مسئولان و مدیران کشور دوست ندارند به چالش کشیده شوند.
ظاهرا دو سه هفته مانده به شروع ماه مبارک رمضان پیشنهاد ساخت این برنامه به شما داده شد. با این فرصت کوتاهی که برای پیش‌تولید داشتید، مشکلی پیش نیامد؟
برنامه‌سازی روتین در 30 شب کار سخت و طاقت‌فرسایی است؛ اگر پیش‌تولید مفصل نداشته باشد. ما در یک ماه گذشته کل ایران را گشتیم؛ خانم خضرآبادی بازیگر تلویزیون و سینما و یک تیم مستندساز به تمام مناطق سیل‌زده رفتند. ساخت مستند در این فرصت کوتاه با این کیفیت واقعا کار سختی بود؛ اما یک تیم 70، 80 نفره جوان باانرژی پشت کار اختیاریه بودند و با وجود آنها یا علی گفتیم و شروع کردیم؛ هر چند که معمولا ویترین کار مجری برنامه است اما تک تک این بچه‌ها که بعضا از روزنامه‌نگاران و اهالی تلویزیون و سینما بودند، نقش پررنگی در دیده‌شدن برنامه داشتند و اگر آنها نبودند، اختیاریه، اختیاریه نمی‌شد.
آقای فاطمی بخشی از برنامه اختیاریه گفتوگومحور بود؛ درواقع شبیه خیلی از برنامه‌هایی که در سال‌های اخیر از تلویزیون پخش شده و یک‌سری میهمان دعوت می‌شوند و قصه زندگی‌شان را روایت می‌کنند مثل برنامه ماه عسل و فرمول یک که از شبکه‌های 3 و یک پخش شدند. برنامه اختیاریه چه فرقی با برنامه‌هایی از این دست داشت؟
پرداخت و نوع زاویه دید ما زاویه دید اختیاریه بود؛ درست مثل اینکه فردا تیتر یک همه روزنامه‌ها می‌شود حضور وزیر امور خارجه ژاپن به ایران، تمام روزنامه‌ها عکس جلد و موضوع‌شان یکی است اما پرداخت‌های‌شان متفاوت است. یا اگر قصه‌ای اجتماعی را دست چند کارگردان بدهید، هر کدام‌شان با توجه به شناخت و جهان‌بینی خودشان خروجی از کار درمی‌آورند که با دیگری متفاوت است.
جهانی‌بینی و زاویه دید اختیاریه چه بود؟
پرداخت اختیاریه به موضوعات اجتماعی، پرداختِ از جنس اختیاریه بود؛ نوع تفاوتش هم این بود که شادی و غم را در کنار هم داشت و سعی می‌کرد که به واقعیت‌های زندگی آدم‌ها نزدیک شود و نگذارد آدم‌ها خودشان را سانسور کنند.
میهمانان و سوژه‌های برنامه‌تان را چطور پیدا می‌کردید؟
مجموعه‌ای از دوستان رسانه‌ای را جمع کرده و کشف سوژه‌ها را به آنها سپردیم؛ درنهایت بانک عظیمی از سوژه را پیدا و در چند مرحله آنها را غربال کردیم و قصه‌های دراماتیک‌تر و تأثیرگذارتر برای شرکت در برنامه انتخاب شدند.
برنامه اختیاریه قبل از افطار پخش می‌شد. برنامه گفتوگومحور آن هم قبل از افطار سخت بود یا نه؟
این ساعت برای مخاطب ساعت خوبی است؛ مخاطبی که زبان روزه است و دلش رقیق‌تر و نازک است، لحظات عاطفی خوبی نزدیک افطار دارد و بیشتر لذت می‌برد؛ ولی طبیعتا برای گروه برنامه‌سازی کار سختی است؛ چون عوامل برنامه با زبان روزه کار می‌کردند گاهی نزدیک ساعت‌های رفتن روی آنتن کارایی لازم را نداشتند و فقط خداوند به کار ما برکت داد.
خودتان فکر می‌کنید چقدر موفق شدید و مردم چقدر استقبال کردند؟
استقبال مردم و بینندگان تلویزیون از برنامه اختیاریه خیلی چشمگیر بود.
ظاهرا برنامه اختیاریه پربیننده‌ترین برنامه قبل از افطار بود؛ درست است؟
بله؛ من هم شنیدم ولی هنوز به طور رسمی چیزی به ما اعلام نکردند.
یکی از ویژگی‌های برنامه‌تان ترویج فرهنگ کمک‌رسانی و جمع‌آوری کمک‌های مردمی بود؛ این اتفاق چطور رقم خورد؟
امسال توفیق داشتیم که در تعامل و همکاری با جمعیت هلال احمر بخشی از این برنامه رو به جمع‌آوری کمک‌های مردمی به نفع مردم مناطق سیل زده اختصاص بدیم .
البته شبکه ۵ سیما هم بدون رویکرد صرف اقتصادی وارد این تعامل شد و هدف هم مجموعه صدا و سیما و هم جمعیت هلال احمر، جمع‌آوری کمک به نفع مردم سیل زده از یک طرف و افزایش سرمایه اجتماعی جمعیت هلال احمر از سوی دیگر بود.
روال کار به این صورت بود که ما در ۳۰ شب پخش، هر شب را به یک شهر و روستای سیل زده اختصاص دادیم.گزارش های اختصاصی تولید شد و هر شب هم برنامه را به مردم یک منطقه تقدیم کردیم.
چندین بار هم از مردم دعوت می‌شد که به مردم کمک کنند . علاوه بر این مهمان و شاهد برنامه هم در هر قسمت به عنوان سفیر جمعیت هلال احمر معرفی می شد تا بر توزیع کمک ها نظارت کند. اینکه جمعیت هلال احمر با شفافیت مالی سراغ این موضوع رفت باعث شد که بسیاری از مردم به ما اعتماد کنند و با اینکه تقریبا زمان قابل توجهی از سیل گذشته بود اما کمک هایشان را از مردم سیل زده دریغ نکنند. ما روزانه میزان کمک‌های مردمی را اعلام می‌کردیم و در قسمت آخر آقای نصیری رئیس سازمان داوطلبان گزارش دادند که در ایام ماه مبارک رمضان از مسیر ستاره ۷۸۰ مربع نزدیک ۴ میلیارد تومان به جمعیت هلال احمر کمک شده که رقم قابل توجهی است. من این همکاری را باعث افتخار می دانم و خوشحالم که توانستیم در این مسیر حرکت کنیم.
با اتفاق خوبی که برای برنامه اختیاریه افتاد و مردم از آن استقبال کردند، این برنامه در زمان یا مناسبتی دیگر باز هم ساخته خواهد شد؟
من اختیاریه را دوست دارم و مثل بچه من است؛ البته همه کارهایی که کرده ام را دوست دارم و به همه آنها علاقه قلبی دارم. درباره برنامه اختیاریه باید بگویم که ادامه‌اش منوط به خواست سازمان صداوسیما و تعامل و همکاری مدیرانش است. مادامی که مدیران سازمان بخواهند و مردم ما را دوست داشته باشند، ما هستیم، اما اگر روزی که سازمان به جمع‌بندی برسد که نباشیم یا مردم دوست نداشته باشند، نیستم؛ به طور قطع نمی‌دانم برای اختیاریه چه اتفاقی رخ خواهد داد.