محمد باقرزاده| «در چنین وضعیتی دو راه پیش روی شورا باقی می‌ماند: الف: یا با قاطعیت و به هر قیمت نسبت به اصلاح رویه عمل نموده و در رأی اعتمادش تجدید نظر کند. ب: یا در اولین بزنگاه در جاده پرخطر مدیریت شهری پشتیبانی و حمایت خود را از شهردار سلب و در نتیجه شرایط سقوط وی را فراهم کند»؛ این جمع‌بندی نامه محرمانه یکی از اعضای کنونی شورای پنجم به شهردار تهران است که به‌خوبی شرایط سخت «پیروز حناچی» برای ادامه مدیریت پایتخت را نشان می‌دهد. «محمدجواد حق‌شناس» در این نامه که اول بهمن پارسال خطاب به شهردار نوشته شد، حناچی را به «خلف وعده و تغییر و چرخش رویه فاحش نسبت به مواضع گذشته» متهم و تلویحا او را به برکناری از سکانداری تهران تهدید کرد. محتوای این نامه محرمانه حدود یک ماه پس از تاریخ نگارش، سر از رسانه‌ها درآورد و در چند ماه گذشته نه‌تنها این چالش بین بعضی اعضای شورا و شهردار تهران حل نشد که نشانه‌هایی، خبر از بیشترشدن این فاصله می‌دهد. این اختلاف بین شورا و پنجمین مدیر منتخب خود برای مدیریت تهران، از کجا ناشی می‌شود و سرنوشت حناچی در این مسیر پرپیچ‌وخم چه خواهد بود؟ گزارش پیش روی «شهروند» تلاش می‌کند که این پرونده را بشکافد و برخی زوایای تاریک این پرونده را روشن کند.
تغییرات شهرداری در دوران پرحاشیه اصلاح‌طلبان
بیست‌وهفتم آبان ۹۷ درحالی شورای شهر حناچی را به‌عنوان شهردار انتخاب کرد که پیش از آن، این شورا دو شهردار و دو سرپرست را برای این پست انتخاب کرده بود؛ «مصطفی سلیمی» تنها یک روز سرپرست شهرداری باقی ماند و دفتر بزرگ شهردار در طبقه ۷ ساختمان خیابان بهشت را خیلی زود به «محمدعلی نجفی» واگذار کرد. نجفی که مدیری نام‌آشنا در تاریخ جمهوری اسلامی است و از قضا چندین‌بار هم از مناصب خود استعفا کرده بود، این‌بار هم ساز جدایی کوک کرد. استعفای اول او در آخرین روزهای سال ۹۶ خبرساز شد و شورا در نخستین روزهای کاری سال ۹۷ قاطعانه جلوی این استعفا ایستاد، اما این مدیر تکنوکرات مصمم بود و بلافاصله استعفای دیگری را روانه شورا کرد. عمر شهرداری نجفی پس از استعفای دوم با ابهامات فراوان به سرانجام رسید و این درحالی است که هنوز هم دلیل اصلی این استعفا نامشخص است؛ او اگرچه بیماری خود را دلیل استعفا اعلام کرد، اما انتشار برخی تصاویر از زندگی شخصی نجفی، بحث‌های دیگری را هم مطرح کرد و هنوز گروهی دلیل این جدایی را فشار نهادهای خاص یا مسائل خانوادگی می‌دانند. خروج نجفی از بهشت، راه را برای سرپرستی «سمیع‌الله حسینی مکارم» باز کرد تا معاون پیشین قالیباف حالا خود را برای پوشیدن ردای شهرداری اصلاح‌طلبان آماده کند، اما ۲۶ اردیبهشت ۹۷، روز «سید محمدعلی افشانی» و حزب اعتماد ملی بود. هفت ماه که گذشت، افشانی هم قافیه را به مخالفان اصلاح‌طلبش که او را به قوم‌گرایی متهم می‌کردند، باخت و بر اثر قانون «منع بکارگیری بازنشستگان» از بهشت رانده شد. ۲۷ آبان ۹۷ اما روزگار به کام پیروز حناچی چرخید و او توانست با آن‌چه رأی ناپلئونی خوانده شد و تنها با اختلاف یک رأی، وزیر پیشین راه و شهرسازی یعنی «عباس آخوندی» را از سر راه بردارد و رسما کلیددار پایتخت ایران شود. شیرینی این انتخاب اما بلافاصله جای خود را به روزهای سخت داد و همچنان مسیر پرپیچ‌و‌خمی پیش پای شهردار دوچرخه‌سوار تهران است.
روزگار سخت حناچی از کجا نشأت می‌گیرد؟
پیروز حناچی یکی از معدود شهرداران پایتخت ایران است که مدرکی مرتبط با کار امروزش دارد و سال‌ها هم در دانشگاه و هم در شهرداری و وزارت راه در حوزه شهرسازی فعالیت کرده و یکی از متخصص‌ترین افراد این حوزه است. او البته به دوری‌گزیدن از سیاسی‌کاری شهره است که این خصوصیات در کنار ایده‌های پیشرو مانند توجه به حمل‌ونقل عمومی و همچنین گسترش فرهنگ دوچرخه‌سواری در تهران، زمینه را برای حمایت عمومی از او فراهم کرد و بسیاری از تحلیلگران انتخاب او را گزینه‌ای شایسته برای مدیریت پایتخت پس از ماه‌ها حاشیه می‌دانستند. ماه‌عسل حناچی با شورا و تحلیلگران اصلاح‌طلب اما چندان دوام نیاورد و روزهای سخت و پر از انتقاد خیلی زود از راه رسید. نخستین مشکل، البته فراتر از نظر و تصمیمات مدیریتی شهردار تازه پایتخت بود، چراکه در روزهای ابتدایی انتخاب او به‌عنوان شهردار، تمام اخبار از رد صلاحیت حناچی برای تصدی شهرداری پایتخت ایران حکایت داشت و وزارت کشور تا آخرین دقایق فرصت ۱۰ روزه خود، انتخاب شورا را تأیید نکرد تا این‌که در آخرین ساعات و با دخالت رئیس‌جمهوری، وزیر کشور حکم حناچی را رسما تأیید کرد. دلیل این تأخیر اگرچه هیچ‌گاه به‌طور شفاف بیان نشد، اما رسانه‌های محافظه‌کار دلیل این تأخیر را عضویت یکی از بستگان حناچی در گروه تروریستی منافقین اعلام کردند.
در هرصورت پیش‌زمینه رسیدن حناچی به بهشت در ۷ آذر پارسال و با اما و اگرهای فراوان فراهم شد و معاون پیشین شهردار تهران به صندلی شخص اول مدیریت شهری پایتخت ایران رسید. اما درست یک ماه بعد، موج تازه‌ای از حاشیه‌ها از راه رسید و انتشار یک گفتوگو از شهردار تهران با واکنش‌های انتقادی شدیدی از سوی بعضی چهره‌های اصلاح‌طلب روبه‌رو شد. 8 دی پارسال پایگاه خبری دفاع‌پرس مطالبی به نقل از پیروز حناچی منتشر کرد که کمترین قرابتی با مواضع اصلاح‌طلبان نداشت. این اظهارات حتی اعتراض بعضی اعضای شورا را هم به همراه داشت و اگرچه پیش از این زمزمه‌هایی مبنی بر اختلاف شورا و شهردار منتشر شده بود، اما پس از این اظهارات، انتقادات بعضی اعضای شورا از شهردار آشکار شد تا جایی که محمدجواد حق‌شناس در توییتی نوشت: «ما ز یاران چشم یاری داشتیم، خود غلط بود آن‌چه می‌پنداشتیم؟ گفتوگو آیین درویشی نبود، ورنه با تو ماجراها داشتیم.» اما آن‌چه به شعله‌ورتر شدن این اختلاف بین بعضی اعضای شورا و شهردار کمک کرد، انتصابات پیروز حناچی بود. سه عضو فراکسیون اعتماد ملی شورا، در چندین مورد به این انتصابات شدیدا انتقاد کردند تا جایی که حتی حق‌شناس نامه‌ای محرمانه به شهردار نوشت و او را تهدید به استیضاح کرد. در بخشی از این نامه و درباره انتصابات آمده است: «براساس قانون، اعضای شورای شهر باید از مداخله مستقیم در حوزه اجرا و ازجمله انتصابات خودداری کنند، اما این تصور که پس از انتخاب شهردار، شورای شهر تکلیف و مسئولیتی در قبال انتصاب نزدیک دو‌هزار مدیر شهرداری ندارد، برداشتی نادرست و نارواست. این گمان که شهردار پادشاه مطلقی است در جزیره‌ای مستقل به نام شهرداری که می‌تواند بنا به سلیقه و مصلحت و نفع شخصی خود یا انتظارات بیش و کم برخی حوزه‌های قدرت حتی برخلاف رویکرد و نظر شورا و کمیسیون‌های آن، مدیران شهرداری را منصوب کند با اساس مدیریت شورایی همخوانی ندارد و برداشتی ناصواب است. اگر شهردار بخواهد بر این سیاق عمل کند، در هر مرحله و هر شرایطی که باشد اینجانب به‌عنوان منتخب مردم در شورای شهر در تجدید نظر نسبت به رأی اعتماد خود کوچکترین تعللی نخواهم کرد، زیرا چنین تعللی خیانت در امانت و رأی مردم به حساب خواهد آمد.»
حجت نظری و ابراهیم امینی، دیگر نمایندگان حزب اعتماد ملی در شورا هم در چندین مورد به انتقاد از حناچی پرداختند که همچنان این موج انتقادی ادامه دارد و همین دیروز هم بار دیگر نظری شهرداری را به عمل‌نکردن به مصوبات شورا متهم کرد. اما منتقدان حناچی در شورا همین سه نفر نیستند و چندین عضو دیگر ازجمله علیخانی، خلیل‌آبادی و رسولی هم به صف منتقدان پیوسته‌اند و تاکنون چندین‌بار کارت زرد به شهردار تهران داده‌اند.
حنای «پیروز» رنگ می‌بازد؟
بررسی روند فعالیت‌های شورا و همچنین اظهارات منتخبان تماما اصلاح‌طلب مردم تهران در پارلمان شهری به وضوح نشان می‌دهد که شهردار کنونی تهران مخالفان جدی در این شورا دارد که در صورت نرسیدن به خواسته‌های خود ممکن است تلاش برای استیضاح شهردار را آغاز کنند. اصلی‌ترین انتقادات این اعضا در کنار اختلاف نظرهای مدیریتی، به برخی اظهارات حناچی درباره اصلاح‌طلبان و اصلاحات، انتصابات شهردار و همچنین عملکرد او در حوزه زنان و جوانان برمی‌گردد. به‌عنوان مثال سخنان حناچی درباره دوچرخه‌سواری زنان مبنی بر تلاش برای طراحی دوچرخه متناسب با خواست گروه‌های محافظه‌کار، با انتقادات فراوانی از سوی فعالان حوزه زنان روبه‌رو شد. اصلاح‌طلبان و اعضای منتقد شورا می‌گویند که خواست مردم در انتخابات ۹۶ به وضوح آشکار شد و این اختلاف چندصدهزار رأی آخرین فرد فهرست امید با اولین گزینه اصولگرایان یعنی امید به تغییر در مدیران و نحوه مدیریت شهر. آنها معتقدند که حناچی در اظهارات و انتخابات مدیران تاکنون چنین خواستی را به‌درستی مدیریت نکرده، هرچند که در سمت دیگری هم موافقان عملکرد شهردار قد علم کرده‌اند. فراکسیون حزب اتحاد ملت در شورای شهر، اصلی‌ترین حامی شهردار کنونی پایتخت است و اعضای این فراکسیون معتقدند که حناچی بی‌حاشیه و به‌دور از سیاسی‌کاری در حال مدیریت تخصصی شهر است و باید با حمایت و مشورت، زمینه موفقیت او فراهم شود. حناچی البته پنجمین انتخاب شورای پنجم و سومین شهردار منتخب این شورا در ۱۹ماه سپری‌شده از عمر این شوراست و تغییرات تازه در شهرداری عملا امکان به جای گذاشتن کارنامه روشن از اصلاح‌طلبان را به حداقل خواهد رساند، چراکه تنها حدود دوسال از عمر شورا باقی مانده و تاکنون هم کارنامه چشمگیری نداشته است. در هر صورت باید منتظر گذر زمان و اتفاقات حوزه شهری ماند و دید که آیا حناچی مانند افشانی و نجفی تنها به یک نشست خبری در کسوت شهردار تهران اکتفا خواهد کرد یا این‌که او می‌تواند ۲۶ماه سخت پیش رو را با موفقیت پشت سر بگذارد و نام خود را به‌عنوان یکی از مدیران پرقدرت اصلاح‌طلب در تاریخ این جریان سیاسی ثبت کند؟
موافقان عملکرد شهردار چه می‌گویند؟
شهردار ۵۵ساله این‌روزهای پایتخت ایران متولد تهران است. او دارای مدرک کارشناسی معماری از دانشگاه تهران و دکترای تخصصی مرمت شهری و باز زنده‌سازی شهرهای تاریخی است. پیروز حناچی یکی از معدود شهرداران تهران با مدرک دانشگاهی مرتبط با این حوزه مدیریتی است. او با توجه به تجربه معاونت در شهرداری و همچنین وزارت راه و تجربه دانشگاهی، توانسته در دوران حضور خود در اتاق مدیریت ساختمان خیابان بهشت، نظر بسیاری از منتقدان را جلب و طرفداران فراوانی پیدا کند. علاقه‌مندان به شیوه مدیریت حناچی، دوری این شهردار از حاشیه‌ها، پرهیز از انتصابات سیاسی و همچنین تلاش او برای گسترش فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی را دستاوردهای مهم حناچی می‌دانند. در دوره شهرداری حناچی، میزان شفافیت در شهرداری هم به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافت و اکنون در سامانه شفافیت شهرداری تهران اطلاعات تمام کارکنان، میزان حقوق مدیران ارشد و همچنین سفرهای خارجی پرسنل این نهاد خدماتی بارگذاری شده و قابل بررسی توسط همه شهروندان است. شهردار کنونی تهران البته تلاش کرده که خود در جامه عمل پوشاندن به برنامه‌ها، پیشگام باشد و هر هفته سه‌شنبه‌ها با دوچرخه به محل کار خود می‌رود و با تداوم این کار، حالا دوچرخه‌سواری تبدیل به یک فرهنگ عمومی دست‌کم دربین مدیران ارشد شهرداری تهران شده است. بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان شهری، با این سابقه موجود از کارنامه حناچی، به آینده فعالیت او امیدوارند و معتقدند که حناچی می‌تواند تهران را به شهر بهتری تبدیل کند هرچند که دراین بین منتقدانی هم با نگاهی دیگر به کارنامه حناچی و آینده حضور او در کسوت شهردار می‌نگرند.
حناچی که با شعار «تهران شهری برای همه» ۲۷ آبان به کرسی سرپرستی شهرداری تهران رسید و ۷ آذر هم با تایید وزیر کشور حکم شهرداری‌اش تثبیت شد، در این ۶ ماه با تغییر رویکرد ساختمان‌محور و پروژه‌محور به شهری انسان‌محور، تا اندازه‌ای شعار خود را عملی کرده و گام‌هایی در این زمینه برداشته است. او همچنین در زمینه فرهنگی و اجتماعی توانسته رضایت بخشی از شهروندان را جلب کند؛ در این حدود ۶ ماه علاوه بر ساخت تندیس بزرگان هنر و ادب در نقاط مختلف شهر و حفظ برخی آثار فرهنگی درحال تخریب، تلاش فراوانی برای عدالت اجتماعی و ایجاد زمینه‌ای برای حمایت از اقشار کم‌برخوردار شهر انجام داده است. موافقان حناچی می‌گویند شهردار امروز پایتخت ایران در تلاش است که به دور از حاشیه‌ها برنامه‌های خود را عملی کند و کارنامه‌ای روشن از دوران مدیریت اصلاح‌طلبان بر تهران به جای بگذارد.