عطیه کریمی| هوا رو به گرم شدن می‌رود و آرام‌آرام تابستان فرامی‌رسد. با توجه به آغاز شدن روزهای تعطیل و اوقات فراغت، خانواده‌ها می‌کوشند تا در این روزهای گرم به مناطقی سفر کنند که هم آب‌وهوای خنک‌تری داشته باشد و هم بتوانند در کنار رودخانه‌ها، دریاها و مناطق آبی، از گرمای هوا فرار کنند و با شناکردن در آب از خنکای آن بهره ببرند. همه ساله خصوصا با آغاز شدن سفرها به مناطق دریایی و آبی، اخبار زیادی از غرق‌شدن افرادی شنیده می‌شود که برای تفریح و فرار از گرما دل به آب زده و جان خود را از دست داده‌اند. متاسفانه گاهی بی‌احتیاطی و توجه نداشتن به نکات ایمنی سبب می‌شود تا یک روز شاد و مفرح به تلخ‌ترین روز خانواده منجر شود. آشنا نبودن به فن شنا و تفاوت‌های آن در دریا، استخر و دیگر محیط‌های آبی، بیشترین عامل تاثیرگذار در غرق‌شدن افراد است. گرچه در کنار بسیاری از رودها و سدها و نواحی ساحلی، تابلوهایی با عنوان «شناکردن ممنوع» نصب شده است، اما بسیاری از افراد بدون توجه به این تابلو‌ها و هشدارها وارد آب شده و گاهی به دلیل عمق زیاد آب در این مناطق دچار غرق‌شدگی می‌شوند. با وجود این‌که در سال‌های اخیر اقدامات فراوانی در زمینه آگاه‌سازی مردم درباره خطر غرق‌شدگی از سوی رسانه‌ها انجام شده است، اما همچنان برخی افراد در کشور ما شنا در دریاها را همچون شنا در استخرها می‌پندارند. به همین بهانه با مانی علی‌اصغری معاون آموزش و پژوهش جمعیت هلال‌احمر استان گیلان و همچنین مدرس و نجات غریق درجه یک گفت‌وگویی داشتیم، تا با علایم غرق‌شدگی و نکات لازم برای شنا در محیط‌های آبی آشنا شویم که خواندنش خالی از لطف نیست.
عوامل اصلی غرق‌شدن در مناطق دریایی
غرق‌شدن در سواحل شمالی کشور نسبت به سواحل جنوبی به چند دلیل بیشتر است. آب شور نسبت به آب شیرین بویانسی مثبت دارد و از غرق‌شدن جلوگیری می‌کند، اما در آب شیرین میزان غرق‌شدن بیشتر است.
در سال‌های گذشته به دلیل پیشروی آب دریا به سمت ساحل، برخی مناطق مانند چاه و پلاژهای ساحلی به زیر آب رفته است. در این وضع، دو خشکی به وجود آمده است؛ خشکی اول و خشکی دوم. افرادی که برای شنا به این مناطق می‌روند، ممکن است ناگهان در حلقه‌های چاه فرو بروند یا در بقایای ساختمانی گیر کنند و در آن فرو بروند و غرق شوند.
علت دیگر این است که معمولا افراد شنا را بعد از خوردن غذا انجام می‌دهند. پس از خوردن غذا، حجم عظیمی از خون به سمت معده می‌رود تا انرژی غذا را در بافت‌های بدن پخش کند. همچنین افراد پس از خوردن غذا دچار خواب‌آلودگی می‌شوند و با همین فشار ناشی از غذا به سمت شنا می‌روند. خستگی بدن، نداشتن تسلط کامل روی اندام‌های بدن و همچنین فشار معده بر پرده دیافراگم که باعث کندی تنفس می‌شود، می‌تواند موجب غرق‌شدن شود.
همچنین یکی دیگر از علل اصلی در غرق‌شدن هول‌کردن افراد است. قورت‌دادن ناگهانی آب در دریا باعث می‌شود فرد تمرکز خود را از دست بدهد و غرق شود. بیشتر غریق‌هایی که از آب بیرون آورده می‌شوند، ریه خشکی دارند. اگر غریقی از آب بیرون آورده شود و کف صورتی‌رنگ در دهانش باشد، نشانه آن است که فرد به‌تازگی غرق شده است، بنابراین می‌توانید آن را با یک CPR ساده احیا کنید. در قدیم اعتقاد بر آن بود که آب را از ریه و معده غریق خارج کنید، اما امروزه این امر منسوخ شده است.
غریق آب شور و آب شیرین تفاوت چندانی در احیا ندارند. در بحث CPR قانون روز دنیا آن است که ابتدا ماساژ قلبی شروع و سپس تنفس مصنوعی انجام شود. غرق‌شدن تنها موردی است که ابتدا تنفس مصنوعی داده می‌شود سپس CPR آغاز می‌شود.
نبود دید کافی یکی دیگر از عوامل موثر در غرق‌شدن است. برای مثال شناکردن در ساعت‌های پرنور زمانی که نور خورشید زیاد است، باعث می‌شود فرد هنگام شنا دید واضحی از عمق آب و فاصله از ساحل نداشته باشند.
جریانی در دریای شمال است به نام جریان آب کِشنده؛ این جریان افراد را به داخل آب می‌کشاند. متاسفانه افراد از این جریان آگاهی ندارند و آن را نمی‌بینند.
مورد دیگر، آگاهی نداشتن به خشکی اول و خشکی دوم است. زمانی که فرد وارد خشکی اول می‌شود به یک گودال بزرگ می‌رسد، پس از آن به خشکی دوم وارد می‌شود. هنگامی که ناگهان زیر پای فرد خالی می‌شود، تعادلش را از دست می‌دهد و حجم زیادی از آب را قورت می‌دهد. در این شرایط، اگر فرد بتواند با بینی نفس بکشد و کمی تلاش کند، می‌تواند جان خود را نجات دهد.
تفاوت شنا در دریا و دیگر مناطق آبی
دو نوع شنا وجود دارد؛ شنای استخری و دریایی. هیچ‌وقت شناگر استخری نمی‌تواند شناگر دریایی نیز باشد و بالعکس، زیرا در استخر سرِ فرد پایین است و شنا می‌کند، اما در دریا سر و سینه بالاست و فرد شنا می‌کند.استخر یک محیط محدود با عمق تقریبا یک متر تا چهار متر و همراه با نجات غریق است، اما در دریا تنها در مناطق حفاظت‌شده نجات غریق‌ها حضور دارند. در رودخانه، شنا بسیار خطرناک است زیرا جریان آب خروشان و مواجی وجود دارد و کف آن مانند استخر و دریا هموار نیست. درصورت شنا، فرد ممکن است به کنار‌ه‌های رودخانه و سنگ‌ها برخورد کند یا در شاخ و برگ‌های کنار رودخانه گیر بیفتد.بنابراین غرق‌شدن تنها مخصوص دریا نیست. شناگران در هر مکان آبی اگر اصول ایمنی را رعایت نکنند و آگاه به فنون شنا نباشند حتما غرق می‌شوند، اما پیشگیری از آن بسیار راحت است. توصیه می‌شود زمانی که افراد در حال شنا هستند، دهان خود را بسته نگه دارند تا آب وارد گلوی آنها نشود، زیرا همین آب باعث خفگی و غرق‌شدن می‌شود.
به چه حالتی غرق‌شدن می‌گویند
در شرایط عادی، زمانی که فرد آب را قورت می‌دهد اتفاقی برایش رخ نمی‌دهد، اما در دریا زمانی که ناگهان آب وارد گلوی شناگر می‌شود، رفلکس منفی رخ می‌دهد و عضلات قفل می‌شود. در این حالت تنفس مختل می‌شود در نتیجه اولین آبی که فرد قورت می‌دهد، به حنجره، ریه و نای وارد و موجب خفگی می‌شود.
هرگز اقدام به خیس‌شدن نکنید
این یک قانون جهانی است؛ افرادی که می‌خواهند کار نجات در دریا یا سیلاب را انجام دهند تا جایی که امکان دارد نباید خودشان خیس شوند؛ برخلاف ذهنیت اشتباهی که فکر می‌کنیم نخستین کار این است که خودمان برای نجات به داخل آب برویم. زمانی که در آب قرار دارید به‌دلیل آن‌که از پوست بدن شما حرارت خارج می‌شود، بدن سوخت و ساز خود را بیشتر می‌کند و از انرژی ذخیره‌شده استفاده می‌کند تا انرژی مصرف‌شده را جبران کند. به همین دلیل در آب پنج درجه سانتیگراد فرد نزدیک به سه ساعت زنده می‌ماند و در آب 12 درجه سانتیگراد پنج ساعت زنده می‌ماند. بنابراین معمولا توصیه می‌شود افرادی که کار نجات در سیلاب و دریا را انجام می‌دهند، خود را خیس نکنند و از ابزارهایی برای نجات فرد غریق استفاده کنند. این ابزار شامل حلقه نجات، عصا، گوی نجات، کمربندهای اسفنجی یا هر وسیله دیگری که بتوان با استفاده از آن به فرد غریق دسترسی پیدا کرد، می‌شود. همچنین می‌توان در دریا از قایق موتوری و جت اسکی استفاده کرد. اما با توجه به این‌که ممکن است چنین امکاناتی در سواحل ایران به‌وفور یافت نشود یا هزینه آن زیاد باشد، فردی باید کار نجات غریق را انجام دهد که دوره‌های آن را طی و گواهینامه آن را دریافت کرده باشد. در سواحل شمال از این موارد بسیار رخ می‌دهد که برادر برای نجات برادر می‌رود و هر دو غرق می‌شوند زیرا هیچ‌کدام از آنها آشنا به فنون شنا نیستند. آب تنها ماده‌ای است که مدام در حال تغییر است و نمی‌توان تغییرات آن را پیش‌بینی کرد و اتفاقات در آن به‌صورت لحظه‌ای پیش می‌آید، بنابراین ممکن است هر لحظه دچار حادثه‌ای در آن شوید.
پیشگیری از خطر کار سختی نیست
در سواحل خزر، مناطق حفاظت‌شده‌ای وجود دارد با عنوان طرح دریا؛ منطقه‌ای که در ابعاد مختلف مشخص شده است و در آن نجات غریق‌ها و قایق‌های نجات وجود دارد. بنابراین افراد باید در طرح‌ها شنا کنند، زیرا نجات غریق‌های حرفه‌ای در این مناطق حضور دارند و با کوچکترین خطر می‌توانند به نجات افراد بشتابند.
شناگران باید به تابلوهای اخطار توجه داشته باشند و در مکان‌هایی که تابلوی شنا ممنوع ندارد، شنا کنند.
برخی از روزها پرچم‌هایی کنار دریا نصب می‌شود. این پرچم‌ها قرمز، مشکی یا زرد است. پرچم قرمز و مشکی نشان‌دهنده منطقه شنا ممنوع است و افراد نباید در آن مکان‌ها شنا کنند.
در آب‌های کولاک به‌خصوص دریای خزر، یعنی آبی که مواج است و کف سفید تولید می‌کند، جریان کِشنده فوق‌العاده زیادی وجود دارد. بسیاری از افراد که دچار غرق‌شدن می‌شوند، تمایل دارند موج‌سواری کنند، در نتیجه در امواج گیر می‌کنند و غرق می‌شوند.
اگر قرار است خانواده‌ها برای سفر به مناطق ساحلی بروند، مهمترین فاکتوری که باید در نظر داشته باشند، این است که از پیش‌بینی شرایط جوی و آب و هوایی مقصد آگاهی داشته باشند. برای مثال آیا زمانی که در منطقه ساحلی هستند، دریا مواج است؟ وزش بادهای ساحلی، طوفان، بارش، رعد و برق و وقوع سیل مواردی است که هشدارهای آنها از طریق رسانه‌های جمعی، رادیو و تلویزیون داده می‌شود. مسافران اگر به مناطقی که طرح سالم‌سازی دارد، مراجعه کنند، پرچم‌ها کاملا برافراشته است و در صورتی که شرایط جوی نامناسب باشد، از شنا منع می‌شوند.