حسامالدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیسجمهوری، در توییتی به اهالی سیاست و حکومت توصیه کرده سریال چرنوبیل را تماشا کنند و عبرت بگیرند. اما سریال چرنوبیل چیست؟ این مینی سریال را شبکه HBO ساخته و پخش آن با پایان سریال پرسروصدای «بازی تاج و تخت» همزمان شد؛ سریالی 5 قسمتی که به فاجعه هستهای چرنوبیل میپردازد. حادثهای که در آوریل 1986 رخ داد و طی آن و در طول سالیان بعد 5میلیون نفر آسیب دیدند. در این رویداد که بزرگترین حادثه اتمی تاریخ بشر قلمداد میشود، بیش از 500هزار نفر برای جمعکردن خرابیها به کار گرفته شدند که تا امروز بیش از بیست هزار نفر آنها مردهاند و دویست هزار نفر به عنوان از کارافتاده اغلب با سرطان و بیماریهای ناشی از نزدیکی با تشعشعات رادیواکتیو دستوپنجه نرم میکنند. این حادثه بخشی از اروپا را تحت تأثیر قرار داد و آثار آنکه شامل به دنیاآمدن کودکان ناسالم میشود، هنوز در اوکراین و روسیه سفید دیده میشود. محوطه نیروگاه در مساحتی به وسعت سی کیلومتر کاملا ایزوله شده و محققان میگویند که برای بیست هزار سال غیر قابل سکونت خواهد بود. سریال چرنوبیل که یک بازسازی تاریخی است، در درامی بشدت تکاندهنده و دردناک به مرور این فاجعه میپردازد. در این مطلب قصد نداریم داستان را برای کسانی که چرنوبیل را ندیدهاند، لو بدهیم و به قول معروف اسپویل کنیم.
کافی است بدانید چرنوبیل سراغ اشتباهاتی رفته که احتمالا سببساز این فاجعه انسانی و زیستمحیطی شده است؛ دلایل و محاسباتی که مدیران به دلایل مختلف ترجیح میدادهاند، مسکوت بماند اما این سکوت و پردهپوشی مانع از رخدادن انفجاری به ابعاد چرنوبیل نشد. همانطور که تلاش روسای وقت در حکومت کمونیستی جماهیر شوروی مانع از این نشد که جهان از آنچه که در این نیروگاه انفاق افتاده، باخبر شود. اینکه حسامالدین آشنا با توسل به اثری سینمایی میخواهد به مسئولان هشدار بدهد، قابل توجه و کمسابقه است. طبیعی است که مخالفان دولت و آشنا تلاش کنند همین توصیه و سریال را هم به شیوه خود تخطئه کنند. اینکه آشنا را محافظهکار بخوانند، سریال را یک ساخته ایدئولوژیک و مغرضانه ارزیابی کنند و خلاصه این هشدار را جدی نگیرند. اما کاش همین منتقدان هم در کنار تلاشهای جناحیشان مینشستند سریال را میدیدند، شاید متأثر میشدند. بخشی از آنچه مشاور رئیسجمهوری میخواهد نهیب بزند، نتایج آمارسازیها و دروغگوییهای سیستماتیک و ندیدهگرفتن تکنولوژی و توصیههای متخصصان است. اتفاقی که در دور و بر خودمان هم به آن برخوردهایم و نمیشود منکرش شد؛ پدیدهای که بهخصوص در به وجود آمدن بحران و پس از آن، در زمان رسیدگی به آسیبهای بحران، مایه شرمندگی است. چرنوبیل به شما میگوید که مخفیکاری، گولزدن دستگاه و شهروندان و تلاش برای ناچیز جلوهدادن نقایص و ایرادات میتواند چه به بار آورد؛ فضایی رعبآور و آخرالزمانی که در این اثر شاهدش هستیم.حسامالدین آشنا با نکتهسنجی و خوشسلیقگی به این سریال اشاره کرده و در حساب توییتری خود درباره این ساخته ترسناک نوشته است: «تماشا و عبرتگرفتن از مینی سریال چرنوبیل برای اهالی سیاست و دولت و حکومت بسیار مناسب است؛ عصارهاش این سوال تکاندهنده است: تاوان دروغ چیست؟ «What is the cost of lie».