آیت وکیلیان| رسانه‌های ژاپن گزارش داده‌اند که «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن برای زمینه‌سازی دیدار «شینزو آبه» نخست‌وزیر این کشور از ایران، به تهران سفر می‌کند. دولت ژاپن روز پنجشنبه به‌صورت رسمی اعلام کرد که این دیدار روز 22 خرداد به منظور گفت‌وگو با مقامات ایران صورت خواهد گرفت. تحلیلگران سیاسی و حوزه بین‌الملل معتقدند که تنش‌های کنونی برای ژاپن نگران‌کننده است و این کشور به دنبال متوقف‌کردن روند مخاطره‌آمیز بین ایران و آمریکاست. با توجه به این‌که این نخستین سفری است که یک مقام رسمی ژاپنی در سطح نخست‌وزیری ـ در طول این 40‌سال ـ به ایران خواهد داشت، می‌توان آن را فراتر از سازوکار دیپلماتیک، روابط سیاسی و امر متعارف بین کشورها تحلیل و تبیین کرد. پس از فروکش کردن هیاهوی جنگ و اعلام آمادگی آمریکا برای گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط با ایران، شرایط برای میانجیگری ژاپن میان ایران و آمریکا مساعد شده و این کشور با بهره‌گیری از اعتبارش نزد دو طرف منازعه، سعی می‌کند راهی برای گشودن باب گفت‌وگو پیدا کند و از همه مهمتر این‌که این کشور یکی از مدافعان سرسخت برجام نیز محسوب می‌شود. در ادامه علت‌ها، نتایج، پیامد و تاثیرگذاری این دیدار را از ابعاد مختلف بررسی کرده‌ایم.
چرا میانجیگری ژاپن مهمتر است؟
کشورهای متعددی در وضعیت‌های مختلف نقش میانجی را میان دو کشور ایران و آمریکا بازی کرده‌اند، اما میانجیگری ژاپن به چند دلیل متفاوت از بقیه کشورهایی است که این نقش را ایفا کرده‌اند؛ دلیل نخست این‌که شخص دونالد ترامپ در جریان سفر خود به ژاپن، به ایفای نقش این کشور تمایل نشان داد و به صراحت به اثرات مثبت و نتیجه‌بخش آن هم اشاره کرد و گفت که «خوب می‌دانم که ژاپن رابطه بسیار نزدیکی با سران ایران دارد و خواهیم دید چه می‌شود.» یک کارشناس حوزه مسائل بین‌الملل در مورد این رویکرد ترامپ و علت آن، به «شهروند» می‌گوید که «عدم پیشرفت مذاکرات با ایران و کره شمالی، سرخوردگی ترامپ را به دنبال داشته و همچنین این سخن پمپئو که گفته بود واشنگتن حاضر است بدون هیچ پیش‌شرطی با رهبران ایران گفت‌وگو کند را می‌توان نشانه تمایل شدید آمریکا برای مذاکره با ایران قلمداد کرد. دلیل دوم هم جدی‌بودن وساطت ژاپن و اعتباری است که این کشور نزد دو طرف منازعه دارد. دلیل سومِ احتمال موفقیت تلاش ژاپن، تفاوت ماهوی وساطت آن با سایر میانجیگری‌هاست. دلیل چهارم، دسترسی مستقیم ژاپن به بالاترین مقامات سیاسی ایران و آمریکاست.»
تغییر لحن کاخ سفید و دست بالای تهران
 فارغ از احتمال موفقیت یا عدم موفقیت ابتکار عمل «شینزو آبه»، مقامات ژاپن هنوز نگفته‌اند که آبه چه پیشنهادی از جانب آمریکا خواهد آورد. برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند که ژاپن به‌دلیل این‌که مشتری نفت ایران است، از این میانجیگری سود خواهد برد. رضا نصری، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، از «تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا» به‌عنوان عاملی یاد می‌کند که تأثیر ملموسی بر اقتصاد ژاپن دارد. احمد بخشایشی اردستانی در گفت‌وگو با «شهروند» در این راستا گفته که «مقامات ارشد دولت ترامپ در مورد مسأله ایران با یکدیگر اختلاف دارند. آنها دوست ندارند این برداشت ایجاد شود که سیاست دولت آمریکا در قبال ایران تغییر کرده است و آمریکا همچنان بر برنامه هسته‌ای ایران تمرکز خواهد کرد.» این نماینده مجلس نهم در تحلیل این سخن گفت که «چشم‌انداز پیش رو نشان می‌دهد که یک فرصت طلایی دیگر برای ایران درحال تحقق است؛ به این معنا که نه‌تنها ایران می‌تواند دستاوردهای پیشین خود را حفظ کند بلکه در شرایطی که دست ترامپ برای انتخابات آینده خالی است، ایران با در اختیار گرفتن ابتکار عمل، سطح مطالبات خود را بالا برده و عملا با اخذ امتیازات دیگر، زمینه یک پیروزی دیپلماتیک را فراهم کند.» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم تغییر لحن مقامات آمریکایی در هفته‌های اخیر را نشانه ناامیدی آنها از پیروزی کمپین فشار حداکثری علیه ایران و همچنین عدم پیشرفت مذاکرات با رهبران کره ‌شمالی دانست. این کارشناس مسائل بین‌الملل در پایان افزود: «ترامپ با پیش‌کشاندن ژاپن می‌خواهد مذاکره را به نام خود تمام کند، فارغ از این‌که نتیجه‌ای خفیف برای آمریکا داشته باشد یا نداشته باشد.»