عمده آشنایی ما ایرانی‌ها با یکی از معروف‌ترین امپراتورهای کشور روسیه یعنی «پتر کبیر» به وصیتنامه سِری و معروف او مبنی بر لزوم دستیابی امپراتوری روسیه به آب‌های گرم خلیج فارس برمی‌گردد. وصیتنامه جناب پتر البته بند مهم دیگری نیز با محتوای سیادت نظامی بر اروپا دارد و به نوعی خلاصه شده آن می‌شود «ضرورت تصرف ایران و اروپا توسط روسیه»! بر همین مبنا توسعه‌طلبی‌های روس‌ها در اروپا و همچنین جنگ‌های ایران و روسیه که سال‌ها بعد از مرگ پتر اتفاق افتاد به وصیتنامه کذایی او نسبت داده شد! هرچند بعدها معلوم شد چیزی که از آن با عنوان وصیتنامه پتر کبیر یاد می‌شود، سندی جعلی است ساخته و پرداخته لهستانی‌ها با هدف بسیج افکار عمومی مردم اروپا بر ضد روسیه تزاری!
مردی خوشگذران، اما تزاری لایق
 347‌سال پیش در چنین روزی، برابر 9 ژوئن 1672 میلادی، پتر یکم معروف به پتر کبیر در مسکو به دنیا آمد. با مرگ الکسیس یکم، پسر بزرگش فئودور در 15سالگی بر تخت سلطنت روسیه نشست. فئودور به دلیل بیماری خیلی زود تحت نفوذ درباریان درآمد و لقب ضعیف‌ترین تزار روسیه را تا ابد از آن خود کرد. بعد از مرگ فئودور در 20سالگی، برادر تنی‌اش ایوان و برادر ناتنی‌اش پتر صاحب بیشترین بخت برای نشستن بر تخت تزار شدند، اما چون سن هر دو کم بود، خواهرشان سوفی به‌عنوان نایب‌السلطنه قدرت را به دست گرفت. مرگ زودهنگام ایوان اما پتر را به تزار بلافصل روسیه تبدیل کرد. پتر که برای در دست گرفت قدرت، نایب‌السلطنه یعنی خواهرش سوفی را پیش روی خود داشت بالاخره موفق شد او را از قدرت کنار بزند و خود با عنوان پتر یکم بر تخت بنشیند. پتر تا قبل از در اختیار گرفتن عنوان تزار، مردی خوشگذران و بی‌خیال بود و هیچ‌کس او را فرمانروایی قابل، تصور نمی‌کرد؛ اما...
اصرار بر اصلاح در روسیه سنتی
پتر برخلاف ظاهر بی‌قید و خوشگذران خود، بینشی عمیق نسبت به آینده روسیه داشت و تنها راه نجات امپراتوری و هماوردی آن با دیگر قدرت‌های جهانی را در رشد صنعت و فناوری می‌دید. اقدامات پتر یکم در روسیه را شاید بتوان در مقیاسی کوچکتر با اصلاحات امیرکبیر در ایران دوره ناصری مقایسه کرد. او بود که دستور انتشار نخستین روزنامه روسیه را صادر و با کنار گذاشتن تقویم سنتی و محلی روسیه، استفاده از تقویم میلادی را در تمامی خاک امپراتوری اجباری کرد. رشد علم و فناوری، خصوصا ریاضیات و مهندسی در دوره سلطنت پتر چشمگیر بود و قوای نظامی روسیه نیز در این دوره با سرعتی غیرقابل تصور دست به نوسازی و بهسازی سازوبرگ خود زدند. پتر در این راه با هیچ‌کس شوخی نداشت و حتی پسر خود را که مخالف این اصلاحات بود به زندان انداخت. او در ‌سال ۱۷۰۳ دستور ساخت شهری بزرگ در سواحل بالتیک را برای تسهیل روابط تجاری با اروپا صادر کرد. این شهر بعدها سن‌پترزبورگ نام گرفت.