18 اردیبهشت امسال، شورایعالی امنیت ملی ایران طی بیانیه‌ای خطاب به کشورهای عضو برجام، ضمن اعلام توقف برخی از تعهدات برجامی ایران، 60 روز به آنها فرصت داد تا تعهدات بانکی و نفتی خود را به مرحله اجرا دربیاورند. در این بیانیه تاکید شده است هرگاه بعد از گذشت 60 روز کشورهای عضو برجام مطالبات ایران را برآورده نسازند، تهران رعایت تعداد دیگری از تعهدات خود را نیز متوقف خواهد کرد. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد کشورهای اروپایی عضو برجام محض حفظ پرستیژ سیاسی خود ضمن رد ضرب‌الاجل 60 روزه ایران، از تهران خواستند همچنان به مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند بماند. امروز از ضرب‌الاجل ایران 34 روز می‌گذرد و تنها 26 روز یعنی کمتر از 4هفته به پایان آن باقی مانده است.
عدم حضور در برجام، تنها امتیاز ژاپن
در این مدت اروپا تلاش‌هایی را برای اجرایی کردن سازوکار ویژه مالی اروپا (اینستکس) به عمل آورده و همزمان آمریکا نیز تهدید کرده است نتیجه عبور از خط قرمزها –تسهیل تجارت کالاهای مشمول تحریم– تحریم اینستکس خواهد بود. این میان برخی فعالان سیاسی در ایران، حتی اروپا و آمریکا به سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران که 22 خرداد (پس‌فردا) با ورود شینزو آبه به تهران رقم خواهد خورد، دل بسته‌اند، شاید که گره کور روابط ایران و آمریکا –به‌عنوان کلید حل برجام– به دست یک ژاپنی باز شود. حقیقت این است که دونالد ترامپ به‌عنوان فردی خودشیفته، خودرأی و از همه مهمتر ناآشنا با بازی‌های سیاسی مرسوم، بیش از حدِ نرمال برداشت‌های شخصی و دیدگاه‌های فردی خود را در رابطه با دیگر کشورهای دنیا و سیاستمدارانی که در رأس آنها قرار دارند، لحاظ کرده و براساس همین برداشت‌ها قضاوت و تصمیم‌گیری می‌کند. اگر بخواهیم از منظر رئیس‌جمهوری آمریکا به قضایا نگاه کنیم، ژاپن جزو کشورهای امضا‌کننده برجام نیست و این برای نخست‌وزیر ژاپن که قرار است رخت یک میانجی بی‌طرف را بر تن کند، امتیاز مهمی به شمار می‌رود.
تنفر از اوباما و دوستان اروپایی‌اش!
در واقع ترامپ آلمان، فرانسه، روسیه، چین و حتی انگلستان را شریک اوباما در امضای برجام قلمداد کرده و به دلیل حساسیت ویژه‌اش روی هر آن چیزی که ممکن است دستاورد ساکنان قبلی کاخ سفید تلقی شود، هر پیشنهادی که از سوی این پنج کشور ارایه شود را به شکل خودکار دارای روحی «اوبامایی» ارزیابی خواهد کرد. ترامپ سیاستمدار نیست و در ذهن ساده خود این کشورها را که در انتخابات سال 2016 کوچکترین شانسی برای تاجر نیویورکی قایل نبوده و خود را برای تبریک گفتن به هیلاری کلینتون آماده می‌کردند، غیرقابل اعتماد می‌داند. اما ژاپن به دلیل عدم حضور در متن و حاشیه برجام از این قاعده مستثناست و روابط شخصی خوب ترامپ و آبه نیز راه را برای امیدواری بیشتر هموار می‌کند. از این سو ایران نیز خاطره بدی از ژاپن ندارد و روابط دوستانه و قدیمی دو کشور می‌تواند اعتمادی دوجانبه را در دو سوی ماجرا برقرار کند. هرچند روابط پیچیده ایران و آمریکا طی همه این سال‌ها باعث شده هیچ‌کس از ژاپن انتظار معجزه نداشته باشد، اما خب به نظر می‌رسد هیچ‌کس هم ناامید نیست.