مرتضی توکلی روزنامه‌نگار

برقی که در نگاه این کودکان پیداست به هیاهوی سیاسی این روزهای کشمیر ربطی ندارد، فقط جایی که عکس انداخته‌اند، کشمیر است. انگار این پنجره رو به یک باغ است که کودکان مشغول هیاهو و دویدن دنبال توپ یا بازی‌های دخترانه هستند. مراحل رشد شخصیت بسیار زودتر از گمان عمومی ما آغاز می‌شود. چه مایل باشیم از نگاه ایدئولوژیک ببینیم، چه از نگاه کسانی که مراحل رشد انسانی را در علوم روانشناسی و شناختی بسط داده‌اند. (علم و مذهب هر دو شروع شکل‌گیری شخصیت را تا پیش از تولد می‌کشانند.) آن هنگام که کودکی در خواب است و در آن سوی پنجره، کسانی بر طبل سیاست و منافع خُرد بشری می‌کوبند، کودک از خواب بارها می‌پرد و هیچ مراقبی نمی‌بیند. ذهن از همان آغاز عادت می‌کند که در مقابل ناملایمات انسانی، می‌شود مثل مادری که در کنار تو خوابیده و مهربان‌ترین است، بیدار نشوی. عادت، کم‌کم خواب تو را هم سنگین می‌کند. «جیش محمد» که این روزها نامش در خبرهای کشمیر بسیار تکرار می‌شود، باعث و بانی انفجارها و کشتارهای بسیار در این ماه‌ها و سال‌های کشمیر است. حیف؛ در روزگاری که نام‌ها یا اصطلاحا برندها مراقبند تا کسی هویت‌شان را جعل نکند و به قاضی و محکمه پناه می‌برند، کسانی بهانه محو کردن خنده از لب کودکان شده‌اند و انگار جز خدا فریادرسی نیست. این سه کودک به دوربین نگاه می‌کنند و عکاس عکس برمی‌دارد، غافل از آن‌که با فشار دادن همزمان عکاس، شاید سربازی انتحاری، صحنه شفاف عکس را پر از دود و غبار کند.