سیره‌ رفتاری امام‌‌رضا(ع) امروز می‌تواند درس‌آموخته‌ای برای ما و توشه‌ای برای آخرت‌مان باشد. ما برای نیل به توسعه و رشد اجتماعی نیاز به یک نقشه راه داریم، که محتوای آن را می‌توانیم در آموزه دینی و سبک زندگی اهل بیت جست‌وجو کنیم. «شهروند» به همین منظور و به مناسبت هفته کرامت به بیان 8 شاخص از سیره اجتماعی امام رضا(ع) پرداخته است.
مهربان با خانواده
مهربانی با خانواده یکی از صفات و سیره‌ برجسته رفتاری امام رضا(ع) است که می‌توان از این امام بزرگوار آموخت. امام رضا(ع) نسبت به خانواده حساسیت بالایی داشتند و خودشان بشدت مقید به انجام رفتارهای مثبت در خانواده بودند. یکی از سفارشات موکد این حضرت، عطوفت و مهربانی بیشتر نسبت به زن و دختر است. امام‌رضا(ع) درضرورت رعایت این موضوع به نقل از رسول خدا(ص) فرمودند: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَی عَلَی الْإِنَاثِ أَرَقُ مِنْهُ عَلَی الذُّکورِ وَ مَا مِنْ رَجُلٍ یدْخِلُ فَرْحَةً عَلَی امْرَأَةٍ بَینَهُ وَ بَینَهَا حُرْمَةٌ إِلَّا فَرَّحَهُ اللَّهُ یوْمَ الْقِیامَةِ. خداوند بزرگ نسبت به زنان مهربان‌تر از مردان است و مردی نیست که زنی از محارم خویش را شاد کند مگر آن‌که خداوند او را در قیامت شاد خواهد کرد.
اهمیت ارتباط فامیلی
امروزه بیشتر ارتباطات حالتی مجازی به خود گرفته‌اند؛ درحالی ‌که ما نیازمند دیدار یکدیگر و بودن در کنار هم هستیم. انسان امروزه با آن‌که توانسته به دیگر کشورها سفر کند، مدعی است برای دیدار بستگان و همسایگان خود وقتی ندارد. عده‌ای نیز مسائل اقتصادی را بهانه می‌کنند و گروهی دیگر ناسازگاربودن روحیه خود با دیگران را برای قطع ارتباط توجیه می‌آورند. دیدگاه امام‌رضا(ع) در این‌باره شنیدنی است: «با خویشاوندانت هرچند به جرعه آبی باشد، ارتباط داشته باش. بهترین نوع پیوند خانوادگی آن است که از رنجاندن اقوام پرهیز کنی.»
توجه به دیگران
اگر از شما بپرسند بهترین زندگی از آنِ چه کسی است، پاسخ‌تان چیست؟ ملاک شما برای یک زندگی ایده‌آل کدام است؟ پاسخ شما هرچه باشد، خوب است با پاسخ دانای خاندان پیامبر اکرم(ص) اندکی مقایسه شود. امام رضا(ع) به دوستان خود می‌فرمود: «بهترین زندگی را کسی دارد که زندگی شخص دیگری را نیز در سایه خویش نیکو و خوش دارد و بدترین زندگی برای کسی است که تنها خود را در زندگی اداره کند. بی‌شک بدترین مردمان کسی است که کمک و یاری‌اش را دریغ دارد و به تنهایی غذا بخورد و برده و زیردستش را شلاق بزند. قدر نعمت‌هایی را که در دست دارید، بدانید و مطمئن نباشید که همیشه برای شما باقی خواهد ماند؛ اگر از دست‌تان رفت، چه بسا برنگردد.»
لذت از زندگی
داشتن درآمد درست و مناسب امری پسندیده و لازم برای یک زندگی آبرومندانه است؛ ولی متاسفانه تب پولدارشدن در عده‌ای سبب شده است تا همه زندگی خود را وقف کار کنند. این گروه فراموش کرده‌اند که کار برای زندگی است، نه زندگی برای کار. زیاده‌روی در به دست‌آوردن پول، آن‌هم به هر قیمت ممکن سبب شده است تا بسیاری افراد از نعمت آرامش در زندگی محروم بمانند. برای در امان‌بودن از چنین آسیبی بجاست قدری در سفارش امام رضا(ع) اندیشه کنیم: «هرکس به مال حلال اندک قانع باشد، زندگی بر او آسان خواهد شد و خدای تعالی مشکلات زندگی و راه‌حل‌های آن را به او نشان می‌دهد و سرانجام با ایمانی سالم از دنیا به خانه آخرت خواهد رفت.»
امام رضا(ع) و رفتار صحیح با فقرا
امام رضا(ع) در مورد رفتار متفاوت مردم با فقرا و ثروتمندان فرمودند: «هرکسی به فقرا طوری سلام کند که متفاوت با سلام‌کردنش به ثروتمندان باشد، در روز قیامت خدا را درحالی ملاقات می‌کند که بر او غضبناک است.» معمربن خلاد هم می‌‌گويد: «وقتی حضرت رضا(ع) می‏خواستند غذا بخورند، يك كاسه بزرگی را كنار سفره می‏‌گذاشتند و از بهترين غذاها، از هركدام مقداری در آن كاسه می‏ ريختند و می‌فرمودند که آن را به مساكين بدهند. سپس اين آيه مباركه را قرائت می‏فرمودند:   فلا اقتحم العقبة- سوره بلد آيه ١١- «پس انسان آن گردنه‏‌های سخت را نتواند پيمود.» و بعد می ‌فرمودند، چون خداوند می‌‏دانست كه برای هر انسانی آزادكردن بنده مقدور نيست، با اطعام راهی برای رسيدن به بهشت قرار داد.»
احترام به حقوق كارگر
سليمان جعفری می‏‌گويد: «من با حضرت رضا(ع) وارد منزلشان شدم، حضرت ديدند خدمتکاران مشغول گلكاری هستند و كارگر سياه‌چهره‏ای هم با آنها مشغول كار است. حضرت فرمودند، اين كيست با شما؟ خدمتکاران گفتند او را آورده‌‏ايم به ما كمك كند و چيزی هم به او بدهيم. حضرت فرمودند که آيا مزد او را معين كرده‌‏ايد؟ گفتند نه، ما هرچه به او بدهيم، راضی است. حضرت بسيار خشمگين شدند، من پيش رفتم و گفتم، فدايتان شوم چرا ناراحت شديد؟! حضرت فرمودند: آخر من چندين‌بار آنها را از اين كار منع كرده‏‌ام كه به هيچ‌كس كاری ندهند، مگر این‌که مزد و اجرت او را تعيين كنند.»
اخلاقی آراسته
امام رضا(ع) به اخلاق عالی و ممتاز آراسته بودند و بدین سبب دوستی عام و خاص را به خود جلب می‌کردند، از ابراهیم‌بن‌عباس صولی نقل شده است که می‌گوید: «من ابوالحسن الرضا(ع) را هرگز ندیدم در سخن‌گفتن با کسی درشتی کنند، هرگز پاهای خود را جلوی همنشین دراز نمی‌کردند، هرگز در برابر همنشین تکیه نمی‌کردند، هرگز او را ندیدم که قهقهه بزند، بلکه خنده‌اش تبسم بود.»
لبخند یک صفت رضوی
از جمله مصادیق کار خیر و نیکی به دیگران گشاده‌رویی است. فرض کنید صبح از منزل خارج شده‌اید و در کوچه یا خیابان یا محل کار فرد یا افرادی را می‌بینید که لبخند بر لب ندارند، اخم کرده‌اند، پیشانی در هم کشیده‌اند و عصبانی به نظر می‌آیند. فرض دیگر این‌که صبح از منزل بیرون رفته‌اید و در خیابان یا اداره با افرادی برخورد می‌کنید که لبخند بر لب دارند، اخم نکرده‌اند، رخساره آنها باز است و با شادی و نشاط با شما روبه‌رو می‌شوند. سوال این است که کدام‌یک از این وضع به شما کمک می‌کند؟ و کدام‌یک از این دو دسته انسان‌ها «نیروی لازم» برای فعالیت روزانه به شما «می‌بخشند»؟ پرواضح است که فرض دوم، مصداق یاری‌رسانی و نشاط‌بخشی است. ابراهیم‌بن‌عباس که از یاران باوفای حضرت رضا(ع) است، سخنی جالب درباره آن بزرگوار می‌گوید: «هرگز امام رضا(ع) را ندیدم که تبسم نداشته باشند. تبسم مهمترین مصداق گشاده‌رویی است. انسان می‌تواند با رخساره‌ای باز و چهره‌ای گشاده به دیگران پیام دوستی و محبت دهد. تبسم بی‌هزینه‌ترین رفتار مثبت اجتماعی است.»