مهتاب جودکی| نیمی از باغ چای از بین رفته و درختان بازمانده نیم دیگر هم درحال خشکیدن است. این کاجستان، تنها باغِ محدوده شهرک صنعتی محمودآباد اصفهان است و محصور میان 14 کارخانه سنگ‌بری. برای نجات این لکه سبز که نیم‌خشکیده آن 36 مالک دارد و نیم دیگرش دست شهرداری است، چند روزی است که کمپینی به راه افتاده؛ گروهی نگران از دست رفتن بخش بازمانده باغ‌اند و گروهی دیگر که مالک‌اند، از تغییر کاربری بخش خشکیده 36 هکتاری و توسعه صنعت سنگ در این منطقه دفاع می‌کنند. ماجرا این است که با تعطیلی 38 کارخانه سنگ قرار است صاحبان این کارخانه‌ها در زمین بایر باغ چای نمایشگاهی برپا کنند. در نقشه‌های هوايی این کاجستان قديمی که ریه تنفسی شهرک صنعتی در ابتدای جاده اصفهان-تهران است، پیداست که از دو دهه پیش چطور درختانش پلاک به پلاک خشکیدند و قطع شدند تا باغ رفته‌رفته به شهرک صنعتی اضافه شود. سمت شرقی باغ كه از ديدرس پنهان است، خشكيده و سمت غربی هنوز آباد است. بعضی اهالی خمینی‌شهر می‌گویند درختان باغ چای، خودبه‌خود نخشکیده و «در این سال‌ها درختان را به ضرب آهك و جلوگيری از آبياری خشكانده‌اند.» این‌جا تنها فضای سبز در شهرکی صنعتی است که فعالیت کارخانه‌های سنگ‌بری‌اش، عامل پراکندن ریزگرد به فضاست و تخلیه غیرمجاز ضایعات سنگ‌بری در آن در سال‌های اخیر اداره محیط‌زیست را هم به اعتراض واداشته است. اعضای کمپین نجات باغ می‌گویند اگرچه سازمان حفاظت محيط‌زيست تا به امروز در مقابل تغيير کاربری باغ چای مقاومت كرده، اما بعید نیست که به‌زودی كميسيون ماده ٥ استانداری اصفهان رأی به تغيير كاربری این محوطه دهد.
برپایی نمایشگاه سنگ خوب است
اما نه در کاجستان
کاجستان باغ چای در نزدیکی پالايشگاه، نیروگاه و پتروشيمی جاده اصفهان- تهران است و طرفدارانش می‌گویند نگهداشتن آن مقابله در برابر آلودگی هوا و توسعه صنعت در محمودآباد است. در فضای مجازی این کمپین غوغایی برپاست. بعضی می‌گویند باغ چای اصلا درختی ندارد و بعضی حرف نابودی باغ‌های محمودآباد و حسین‌آباد و خوشاب و دوشاخ را پیش می‌کشند. مخالفان تغییر کاربری این باغ می‌گویند شمال اصفهان با آن همه کارخانه و دود و آلودگی تنها چند منطقه سبز دارد که این حداقل‌ها هم همیشه مورد طمع است.
یکی از پیشکسوتان حوزه صنعت سنگ اصفهان که نمی‌خواهد نامش عنوان شود به «شهروند» می‌گوید: «برگزاری نمایشگاه در حوزه سنگ به این صنعت کمک می‌کند، اما نه در یک باغ؛ باغی که می‌خواهند درخت‌هایش را یکی‌یکی قطع کنند. فلسفه احداث باغ چای که متعلق به شرکت تولید‌کننده چای بود، از ابتدا ایجاد یک تصفیه‌کننده طبیعی هوا برای منطقه‌ای بود که به دلیل آلاینده‌های صنعتی، وجودش ضرورت داشت.» به گفته او 20سال پیش بنا شد تعدادی از کارخانه‌های سنگ‌بری خارج از محدوده صنعتی (که به دلیل توسعه محمودآباد به حریم شهری وارد شده بودند) با توصیه استانداری زمینی تهیه کنند و به منطقه صنعتی وارد بشوند. آنها 40 کارخانه بودند و قرار بر این بود که مجوز احداث کارخانه بگیرند و کارخانه‌های داخل شهر را تعطیل کنند و بعد برای زمین جدید مجوز احداث کارخانه بگیرند. «استانداری نیت اشتباهی نداشت، اما راهنمایی‌شان اشتباه بود. کارخانه‌داران باید زمینی را می‌خریدند که قابلیت دریافت مجوز صنعتی داشته باشد، نه این‌که کاربری فضای سبز داشته و پر باشد از درختان سوزنی برگ. این بود که کارخانه‌داران، نیمی از زمین باغ چای یعنی 36 هکتارش را خریدند و بعد از فروش زمین‌ها، مالکان جدید باغ را آبیاری نکردند و درختان خشکیدند. این بخش 15سال است که بایر شده.» در عکس‌های هوایی پیداست که درختان بخشی که به کارخانه‌داران فروخته شده، از بین رفته‌اند. این فعال حوزه صنعت سنگ می‌گوید اداره محیط‌زیست اگرچه دیرهنگام متوجه خشکاندن و قطع درختان این مجموعه شد، اما در 20سال گذشته هرگز اجازه نداد که کارخانه‌ها در این منطقه فعالیت کنند، حتی در دوره‌ای مالکان شروع به ساخت‌وساز غیرمجاز کردند و با فشار جلوی آنها را گرفت و ساخت‌وسازهایشان را تخریب کرد. «در سال‌های گذشته شرکت باغ چای با چاه‌های متعددی که داشت درختان را آبیاری می‌کرد و حافظ آنها بود. اما شهرداری شاهین‌شهر، نیم دیگر درختان را از این شرکت خرید و از آن حفاظت نکرد و درحال حاضر شهرداری شاهین‌شهر درختان سه پلاک زمین‌های باغ را –در سمت جاده تهران- قطع کرده است.»
او مدعی است فردی که سابقه مالکیت معدن موته در منطقه حفاظت‌شده موته را دارد و با فعالان محیط‌زیست مشکلاتی داشته، حالا به باغ چای آمده و با مالکان کارخانه توافق کرده که در صورت گرفتن مجوز تغییر کاربری، سه پلاک از زمین‌ها را مال خود کند.
علی بمانيان، از اهالی خمینی‌شهر هم حرف او را تایید می‌کند: «این باغ بين شهرداری و مالكان خصوصی تفكيك و تقسيم شده. بخش سبز در مالكيت شهرداری و بخش خشكانده‌شده در اختيار مالكان است. ٢٠سال است كه قصد تغيير كاربری دارند، اما سازمان محيط‌زيست مخالفت می‌كند. حالا ظاهرا به يك متقاضی سه پلاك زمين وعده داده‌اند كه بتواند از كميسيون ماده ٥ استانداری موافقت تغيير كاربری را بگیرد.» او باغ چای را کاجستانی سرسبز و زیبا در ورودی اصفهان وصف می‌کند که از خشکیدگی جان به در برده.
اما محمد که از طرفداران برپایی نمایشگاه در زمین 127 مالک است، می‌پرسد: «تعطیل کردن ۳۶سنگ‌بری در داخل شهر و زدن نمایشگاه در زمین خشک و بدون درخت بهتر است یا برپایی نمایشگاه در طبیعت بکر چشمه لادر؟ برپایی نمایشگاه وسط بلوار آزدگان که روزانه صد تصادف مرگبار در آن اتفاق می‌افتد بهتر است یا در این زمین بایر؟» حمید هم این‌طور جوابش را می‌دهد: «در همه این موارد منافع شهروندان اصفهان، شاهین‌شهر و خمینی‌شهر و کارخانه‌داران و ساکنان و کارگران حاضر در محمودآباد و پالایشگاه و دیگر مناطق اطراف مطرح است. آلوده‌کردن هوا باید جبران شود. درختان بهترین و فعال‌ترین رفع‌کنندگان آلودگی هوا هستند. باغی را که عده‌ای به هر دلیل دیگری خشکانده‌اند، باید احیا کرد، نه آن‌که با تغییر کاربری و ساخت‌وساز اندک نفس مردم را گرفت. آمار بیماری‌ها و سرطانی‌های شمال و شمال‌غرب اصفهان تذکری جدی به توجیه نابودی محیط‌زیست نیست؟ می‌دانید در یک ماه گذشته تنها در شهرستان ما چند نفر در اثر ابتلا به سرطان فوت کرده‌اند؟»
یکی از مالکان: نمایشگاه سنگ آلودگی ندارد
«باغ چای ربطی به زمین‌هایی که قرار است نمایشگاه سنگ‌بری بشود، ندارد. باغ چای مال شهرداری است و این زمین مال 127نفر از مالکان. ما 127 قطعه سند سربی داریم که به صورت مشاع دست مالکان است.» اصغر حاج ابراهیمی، مالک یکی از قطعه‌ها اینها را به «شهروند» می‌گوید. «19 تیر سال 1390 بعد از کلی دوندگی توانستیم از طریق کارگروه مسکن و شهرسازی اصفهان مصوبه تبدیل این زمین‌ها به نمایشگاه را دریافت کنیم. قصدمان این بود که با قانون جلو برویم، اما تهمت می‌زنند که ما زمین‌خواریم. ما 127 مالکیم که من با 65سال سن، کم‌سن‌ترینشان هستم. با صلاح‌دید استانداری و وزارت صنایع و معادن، این‌جا وسط شهرک صنعتی که 14 کارخانه سنگ اطرافش دارد، تصمیم داریم نمایشگاهی در زمین‌هایمان ایجاد کنیم. همه پیگیری ما برای ایجاد نمایشگاه سنگ است و این نمایشگاه هیچ‌گونه آلودگی نخواهد داشت.»
به گفته او این باغ در قلب شهرک صنعتی است و ربطی به فضای سبز ندارد و در این سال‌ها زمین‌های بی‌درختش محل اختفای موادفروش‌ها شده بود: «دو دفعه با کمک نیروی انتظامی لودر بردیم و تونل‌هایی که موادفروشان ساخته بودند را تخریب کردیم.» حاج ابراهیمی مدام تکرار می‌کند که هیچ درخت و باغی نیست و باغی که در مالکیت شهرداری است هم وضع خوبی ندارد: «می‌گویند باغ، اما باغ کجا بود؟ درختانش بی‌ثمرند. کارشناسان جهاد و محیط‌زیست هم معتقدند که عنوان باغ به این زمین‌ها اطلاق نمی‌شود. علاوه بر این آزمایش خاک و آب این منطقه نشان داده که آب‌های آلوده که از بالادست پالایشگاه می‌آید، به این خاک نفوذ کرده و به همین دلیل درختانش می‌خشکند. درخت‌های زمین‌های مربوط به شهرداری هم درحال خشکیده شدن هستند. دو طرف باغ که به خیابان تبدیل شده هم در گذشته بخشی از باغ بود. خود شهرداری هم افتاده پی قطع این درخت‌ها؛ شاید هزار درخت خشکیده را قطع کرده و انداخته‌اند زمین.»
باغ چای احیا می‌شود
نگرانی‌ها درباره سرنوشت باغ چای و جنجال‌هایی که برای تغییر کاربری آن برپا شده، باعث شد همین دیروز گروهی از شورای شهر اصفهان، شهرداری و اداره محیط‌زیست استان، از کاجستان محمودآباد بازدید کنند. کوروش محمدی، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر اصفهان که در این بازدید حضور داشته، از مشاهداتش درباره وضع باغ چای به «شهروند» می‌گوید: «باغ بازمانده محصور است و زنده. این باغ قطعه منفصلی است از زمین بایر و جزو گستره ویژه منطقه 12 است. بازدید ما نشان داد نه‌تنها آسیبی به باغ بازمانده وارد نشده بلکه بعد از سال‌ها بی‌‌آبی و خشکی در حال احیاست. شهرداری طبق قراردادی از شاهین‌شهر پسابی خریداری کرده که به میزان 100 لیتر بر ثانیه باغ را آبیاری می‌کند.»
او درباره بخش بایر باغ چای هم می‌گوید: «پشت باغ چای، زمین‌های بایری است که در گذشته دور تا دورش با درختان کاج محصور شده بود. این‌طور نبود که تمامش باغ باشد. آن درخت‌ها هم به مرور در طول 20سال گذشته خشکیدند. این عرصه 36 هکتاری، 36 مالک اصلی دارد که همه در کار سنگ‌اند و مدتی است که برای کارخانه‌های آنها محدودیت‌هایی ایجاد شده است. توافق شده که در مقابل تعطیلی کارخانه‌هایشان، در این عرصه نمایشگاه سنگ بزنند. این کار در عوض تعطیلی 38 کارخانه در مرکز شهر، برای کاهش آلودگی به صرفه است. بناست که در 10درصد از این 36 هکتار زمین ساخت‌وسازی برای برپایی نمایشگاه انجام شود و مابقی آن به فضای سبز و خدماتی برای منطقه تبدیل شود.» این‌طور که رئیس کمیسیون محیط زیست می‌گوید این محوطه نمایشگاهی از ساخت‌وسازهای خلاف و توسعه سنگ‌بری‌ها جلوگیری خواهد شد.
سرپرست معاو‌نت فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان: سازمان محیط‌زیست به برپایی نمایشگاه سنگ مجوز داد
با وجود صحبت‌های اهالی، مالکان و معترضان، مهدی ریاحی، سرپرست معاو‌نت فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان درباره باغ چای اطلاعات متفاوتی دارد و خبر می‌دهد که این اداره با برپایی نمایشگاه سنگ در زمین‌های خشکیده باغ چای موافقت کرده است اما در قسمت بایر این عرصه.
او به «شهروند» می‌گوید: «اداره کل راه و شهرسازی استان در نامه‌ای موضوع تعطیلی ۳۸ واحد سنگ‌بری واقع در خیابان امام‌خمینی(ره) و در ازای آن ایجاد نمایشگاه سنگ در مجاورت باغ چای (به طور معوض) را از اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان استعلام کرده، اما برای تغییر کاربری عرصه ۴۰ هکتاری موسوم به باغ چای تاکنون هیچ‌گونه مجوزی از جانب اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان صادر نشده است.»
به گفته ریاحی در مجاورت باغ چای و در ضلع شرقی آن، قطعه زمینی وجود دارد که در سالیان دور کاربری کشاورزی داشته است و اکنون هیچ فضای سبز و درختی در آن وجود ندارد و در جلسه‌ای به تاریخ ۱۹/۴/۱۳۹۰ کارگروه تخصصی مسکن و شهرسازی استان با احداث نمایشگاه سنگ در این محل موافقت کرده است. بر این اساس با توجه به لزوم خروج واحدهای سنگ‌بری از داخل بافت شهری و نیاز شهرک صنعتی محمودآباد به فضایی برای عرضه محصولات تولیدی اداره محیط‌زیست اصفهان براساس ضوابط و مقررات زیست‌محیطی ابلاغی با احداث نمایشگاه سنگ به عنوان یک مجموعه خدماتی (و نه صنعتی) در ضلع شرقی باغ چای (و نه در محدوده باغ چای) موافقت کرده است.
سرپرست معاو‌نت فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان تاکید می‌کند که این مجوز در ازای تعطیلی و خروج سنگ‌بری‌های داخل شهر واقع در خیابان امام خمینی(ره) صادر شده و گرفتن مجوز کمیسیون تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی و باغ‌ها، هم جزو شروط نامه یاد شده بوده است. به گفته او این مجوز به هیچ عنوان مجوز توسعه شهرک صنعتی محسوب نمی‌شود و حفظ اراضی باغ چای که «ظاهرا در مالکیت شهرداری است»، ضروری است و محیط‌زیست مثل گذشته برای نگهداری این عرصه همه تلاشش را به کار می‌گیرد.