امیر هاتفی‌نیا روزنامه‌نگار
ماجرای تعامل خیریه‌ها و موسسه‌های مردم‌نهاد ماجرای سابقه‌داری است. همزمان با رشد سریع تشکل‌ها، در برخی از موارد میزان تک‌روی در این نهادها هم افزایش پیدا کرد. بعضا تشکل‌ها، اولویت را برافرازی پرچم مجموعه خود دانستند و متناسب با آن در دلِ بحران‌ها حاضر شدند. نتیجه؟ ماحصل این کار قربانی‌شدن آسیب‌دیدگان در حوادث بود. در این ماجرا صرفا نمی‌توان دست به نکوهش مدیران و اعضای حاضر در تشکل‌های مردمی زد؛ بلکه سیاست‌های پیش‌گرفته شده در عرصه فعالیت‌های داوطلبانه کار را برای همراهی «ان‌جی‌او»ها با بزرگترین مجموعه مردم‌نهاد کشور سخت کرده بود؛ به شکلی که «تفاهم» جایش را به «تقابل» داده بود. این گسست زمینه فعالیت انفرادی در بزنگاه حادثه را به دنبال داشت؛ به طوری که تشکل‌ها بعضا با موازی‌کاری در میدان حادثه حاضر می‌شدند و بی‌اطلاع از فعالیت‌های انجام‌شده، در منطقه مورد نظر دست به فعالیت می‌زدند.
چهره‌ها و «ان‌جی‌اوها»ی یادشده بعد از تجربه بحران‌های مختلف حالا به این باور رسیده‌اند که نیازی نیست که حتما بلند شوند و به منطقه حادثه‌دیده بروند و یک‌تنه محموله خانوادگی، دانشگاهی و یا خیریه‌ای‌شان را به دست افراد محروم برسانند. آنها به این باور رسیده‌اند که نیازهای منطقه توسط کارشناسان شناسایی، دسته‌بندی و اولویت‌گذاری شده و می‌توانند با هماهنگی اقدام به کمک کنند. آنها به این باور رسیده‌اند که با همین حرف‌هایی که «فلان نهاد دولتی است و بیایید خودمان دست به کار شویم» خیلی‌ها وارد شده‌اند و اعتماد جلب کرده‌اند و فلنگ را بسته‌اند! آنها به این باور رسیده‌اند که تک‌روی‌ها و خود را در معرض دید قراردادن‌ها که «من از بقیه نگران‌ترم» و «من آدمِ خوبِ حادثه‌ام» کار را برای امدادرسانی سخت‌تر می‌کند. مرحوم بیژن دفتری، سرتیم عملیات زلزله بم می‌گفت: «ارسال بی‌رویه کمک‌های اهدایی داخلی یکی از مشکلات بزرگ در زلزله بم بود. مرتبا اعلام کردیم که برای ارسال این کمک‌ها با جمعیت هلال احمر هماهنگ شوند، اما کمک‌ها بدون تفکیک به منطقه ارسال می‌شد؛ به گونه‌ای که تعداد کامیون‌هایی که کمک‌های اهدایی را به بم می‌آوردند، به‌قدری بود که صف‌های طویلی برای تخلیه بار ایجاد می‌شد و گاهی رانندگان کامیون‌ها سهواً یا عمداً این وسایل را روی خاک‌ها تخلیه می‌کردند که از این موارد عکس و فیلم تهیه و منتشر شد و بعدها نیز گلایه کردند که چرا جمعیت هلال احمر در خصوص کمک‌های مردمی کوتاهی کرده است!»
حالا اما وقت آن رسیده که مسأله تعامل سازمان‌های مردم‌نهاد به سرانجام مشخصی برسد و این ماجرای طولانی با سرانجامی خوش زمینه‌ساز حمایت حداکثری از آسیب‌دیدگان در بحران‌ها شود. تجربه زلزله کرمانشاه درس بزرگی برای اقدام در سیل اخیر بود. در سیل 98 چهره‌ها، خیریه‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد تلاش کردند تا با همراهیِ هلال احمر سهمی در اهدا و جمع‌آوری کمک‌ها داشته باشند. در این میان سَمن‌ها متناسب با مسئولیت اجتماعی و حوزه تخصصی‌شان به میدان آمدند و با تبادل اطلاعات لازم به آسیب‌دیدگان یاری رساندند و خوش درخشیدند. آنها با ارتباط منجسم و منظمِ خود با هلال احمر توانستند بازویی برای این جمعیت در جلب و جمع‌آوری کمک‌های مردمی باشند. آخرین گزارش مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در سیل اخیر نشان می‌دهد که جمع مبالغ نقدی واریزی به عدد 320.363.077.605 ریال و ارزش ریالی هدایای غیر نقدی به عدد 188.705.023.171 ریال رسیده است.
اقلام دریافتی و توزیع‌شده شامل مواد غذایی و آب معدنی و نان (در برخی مناطق غذا و نان به صورت گرم طبخ شده)؛ مواد بهداشتی و شوینده (به صورت پک شخصی و عمومی)؛ اقلام توانبخشی و دارویی نظیر ویلچر، واکر، دارو؛ لوازم زندگی شامل انواع زیرانداز؛ گاز، یخچال، کولر، پنکه، تلویزیون، پیک‌نیک، ظروف آشپزخانه، تلویزیون؛ پوشاک زنانه، مردانه و بچگانه و اسباب بازی و لوازم التحریر می‌شود.
خدمات ارایه‌شده خیریه‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد در سیل هم شامل موارد زیر می‌شود:
اعزام پزشک عمومی و متخصص و ارایه خدمات پزشکی و دارویی رایگان
اعزام گروه‌های جهادی جهت لایروبی و تخلیه گل‌ولای
ارسال تجهیزات و نفرات و ساخت آشپزخانه جهت طبخ غذای گرم
ارسال تجهیزات و نفرات و ساخت نانوایی جهت پخت نان در محل
ارسال کالاهای اساسی نظیر تانکر آب، تجهیزات اسکان، سیل‌بند، چادر، کانکس، برزنت، هیتر، فرغون و...
برگزاری جشن‌های عروسی و شادی برای کودکان توسط تیم روان درمان و مددکاران
ارایه کارت هدیه به افراد نیازمند و سیل‌زده که شناسایی شده بودند.
تعمیر و بازسازی و ساخت منزل مسکونی
ساخت حمام و سرویس بهداشتی
سمن‌ها با اعزام تیم‌ها و حضور مستقیم مسئولان خود و تحت نظارت جمعیت هلال احمر در منطقه حاضر شده و ضمن بررسی وضع و نیازسنجی مایحتاج، هدایا و اقلام را به دست سیل‌زدگان رساندند. برای همین، امروز که 380 خیریه و تشکل مردم‌نهاد همکار هلال احمر برای نخستین‌بار کنار هم جمع می‌شوند، می‌تواند مقدمه یک راه بزرگ باشد؛ آن‌چنان که از روز «27 مرداد» در تقویم به‌عنوان روزی برای «تفاهم و آشتی» یاد شود.
در صفحه‌های پیش‌رو، با مسئولان حوزه فعالیت داوطلبانه، 11مدیر تشکل‌های مردم‌نهاد فعال در سیل و نماینده‌های موسسات مردم‌نهاد هر استان هم‌صحبت شده‌ایم.
به افتخار این همدلیِ باشکوه که درنهایت باعث کمک به آسیب‌دیدگان در بحران‌ها می‌شود، باید بلند شد، کلاه از سر برداشت و گفت: درود بر شما.