آرمین منتظری دبیر گروه جهان
طی روزهای گذشته موضوع محدودیت‌هایی که گفته می‌شود برای زنانی که قصد دوچرخه‌سواری در تهران را دارند، در استفاده از دوچرخه‌های موسسه «بی‌دود» بسیار داغ شده است. گفته می‌شود این موسسه تحت فشارهایی مجبور شده است کاربران زن را از اپلیکیشن خود حذف کند، در نتیجه کاربران زن نمی‌توانند در سطح شهر از دوچرخه‌های این موسسه استفاده کنند. در واکنش به این اقدام- که البته من نمی‌دانم تا ریشه در واقعیت دارد یا خیر- برخی از فعالان حقوق مدنی و حقوق زنان پیشنهاد کرده‌اند اپلیکیشن بی‌دود تحریم شود. سوال این است که آیا ما همواره در چنین موقعیت‌هایی باید از وجه سلبی وارد موضوع شویم یا اینکه می‌شود به روش ایجابی هم به موضوع ورود کرد؟
استدلال برخی حامیان تحریم این اپلیکیشن این است حالا که قرار است تبعیض قایل شوند و فقط مردان حق استفاده از دوچرخه در سطح شهر را داشته باشند، بنابراین باید از اساس این موسسه تنبیه شود، بنابراین تحریم ایده موثری است؛ نخست اینکه ایده تحریم لزوما در این خصوص جواب نخواهد داد، چراکه هنوز هستند کسانی که از دوچرخه‌های این موسسه استفاده می‌کنند.
بنابراین از لحاظ نتیجه‌گرایی این اقدام بیهوده است. اگر از منظر حقوق شهروندی بخواهیم به مبنایی برسیم، باید گفت که نمی‌توان حقوق شهروندی برخی از شهروندان با این توجیهات را نقض کرد.
نکته بعدی این است که موضوع استفاده از دوچرخه در سطح شهر تهران برای تردد، موضوعی بوده که هر شهرداری که در تهران بر سر کار آمده، در آن ورود کرده است و البته هیچ‌کدام هم نتوانسته‌اند آن‌طور که باید، در آن موفق باشند. حالا موسسه «بی‌دود» توانسته تا حدودی در این موضوع پیشرفت حاصل کند. موضوعی که اشاعه‌اش هم به نفع شهر است، هم به نفع شهروندان و هم در راستای پاک‌ترشدن محیط‌زیست شهری. چرا باید به جای حل مشکلی که در بخشی از این موضوع وجود دارد، اساسا کل موضوع را هدف قرار داد؟
واقعیت این است که از لحاظ قانونی و حقوقی دوچرخه‌سواری زنان در سطح شهر ممنوعیتی ندارد. خود به‌شخصه بانوانی را می‌شناسم که با دوچرخه رفت‌وآمد می‌کنند و هنوز از آنها نشنیده‌ام که با برخورد نیروی انتظامی مواجه شده باشند. چرا معترضان به روش‌های ایجابی نظیر پیگیری حقوقی روی نمی‌آورند؟ مگر نه آن‌که درخصوص دریافت گواهینامه موتورسیکلت توسط زنان پیگیری حقوقی آغاز شد و حداقل از لحاظ حقوقی روشنگری برای جامعه انجام شد.
حامیان تحریم‌های این‌چنینی یک موضوع را از یاد برده‌اند و آن اینکه با پاک‌کردن صورت‌مسأله اساسا میدان مطالبه‌گری نیز برچیده خواهد شد. اگر حامیان حقوق زنان امروز به دنبال حق زنان در استفاده از دوچرخه در سطح شهر هستند، به این دلیل است که اساسا موضوعیت این بحث وجود دارد. با تحریم و تلاش برای پاک‌کردن صورت‌مسأله اساسا میدان بازی نیز برچیده خواهد شد. علاوه بر این، تجربه نشان داده در جامعه ما روش‌های سلبی اساسا نتیجه‌ای که از آن انتظار می‌رود را به بار نیاورده‌اند و تنها به دو شقه‌شدن جامعه و پیچیده‌شدن غیرضروری مسأله انجامیده و پس از گذر زمان نیز اساسا موضوع از حافظه جامعه پاک خواهد شد.