شهرام شیرازی کارشناس کاهش آسیب اعتیاد
سال‌هاست طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر اجرا می‌شود و تلاش دستگاه‌های مسئول برای پاک‌سازی فرحزاد اتفاق تازه‌ای نیست. فکر می‌کنم باید از متولیان این اقدام پرسید چرا معتادان کارتن‌خواب را از پاتوق‌ها جمع‌آوری می‌کنند؟ اگر در بهترین حالت پاسخ بدهند که به دلیل کمک به کارتن‌خواب‌هاست و می‌خواهند آنها را از شرایط ناگواری که در آن گرفتار شده‌اند، نجات دهند، درمان‌شان کنند و به زندگی عادی بازگردانند، باید به آنها بگوییم دارید به خطا می‌روید و شناخت کافی از اعتیاد و کارتن‌خوابی ندارید. کارتن‌خواب‌ها افراد باهوشی‌اند که توانسته‌اند در سرمای زمستان و گرمای تابستان و بدون اینکه ریالی در جیب‌شان پول داشته باشند، گلیم خود را از آب بیرون بکشند، پول مصرف موادشان را تهیه کنند، مایحتاج‌شان را فراهم آورند و با وجود هزار مشکل و دردسر زنده بمانند. کارتن‌خواب‌ها یاد گرفته‌اند چگونه بدون هیچ امکاناتی در پاتوق‌ها زندگی کنند و در این مکان‌ها احساس امنیت می‌کنند. اینکه این افراد را برخلاف میل آنها دستگیر کنند و به مراکز درمان اجباری ببرند، نتیجه مورد انتظارشان حاصل نخواهد شد. این افراد با زور و اجبار پاک می‌شوند، اما به‌محض اینکه آزاد شوند دوباره به پاتوق‌ها بازمی‌گردند. آنها با همه سختی‌ها با شیوه زندگی کارتن‌خوابی خو گرفته‌اند و به نظر من باید سبک زندگی‌شان را شناخت؛ اما چه کاری می‌توان برای این افراد انجام داد؟ باید به این افراد خدمات کاهش آسیب ارایه شود تا به خود و جامعه کمتر صدمه بزنند، همچنین این امکان را فراهم کرد که اگر کارتن‌خوابی از این شیوه زندگی خسته شد و تمایل به درمان داشت، شرایط درمان برایش فراهم و از او حمایت شود. اما اگر پاسخ به سوال ابتدای مطلب این باشد که کارتن‌خواب‌ها را جمع‌آوری می‌کنند چون به جامعه و شهروندان آسیب می‌زنند، در این‌صورت هم باید به آنها بگوییم که باز هم دارید به خطا می‌روید، چون جمع‌آوری معتادان متجاهر حتی مشکل شهروندان را هم حل نمی‌کند. شاید در کوتاه‌مدت اثرگذار باشد، اما در طولانی‌مدت بی‌اثر است؛ چون بالاخره این معتادان از مراکز درمان اجباری اعتیاد بیرون می‌آیند و به پاتوق‌ها بازمی‌گردند. البته فقط ممکن است جای پاتوق‌ها تغییر کند. معتادان به حاشیه بزرگراه‌ها و مکان‌های دور از دسترس‌تری خواهند رفت که احساس امنیت کنند. آنها در شهر پراکنده می‌شوند و پاتوق‌های جدیدی راه‌اندازی می‌شود. اگر آن پاتوق‌ها هم پاک‌سازی شود، در جای دیگری گرد هم می‌آیند. مسئولان گفته‌اند که می‌خواهند در دره فرحزاد اکوپارک راه‌اندازی کنند؛ ایده جالبی است اما اگر اکوپارک هم درست کنند زمانی مردم حاضر می‌شوند به این مکان رفت‌وآمد کنند که دیگر در آنجا مصرف‌کننده مواد نباشد و کارتن‌خوابی نبینند که با توجه به وسعت آن منطقه کمی دور از ذهن است و فکر می‌کنم حتی با گشت‌های نیرو‌های انتظامی باز هم دره فرحزاد به‌طور کامل پاک‌سازی نمی‌شود؛ اما اگر فرض بگیریم در ایده‌آل‌ترین وضع این اکوپارک به مکانی تبدیل شود که مردم مدام به آن رفت‌وآمد داشته باشند، آن‌وقت معتادان را در اطراف اتوبان و پشت پمپ بنزین و باغ‌های اطراف همان منطقه خواهیم دید. کارتن‌خواب‌ها مانند آب سیال‌اند که اگر یک خروجی بسته شود، از خروجی دیگر می‌رود. منبع این آب سیال هم با این شیوه‌ها مدیریت‌شدنی نیست، بنابراین در همان منطقه و همان محدوده خروجی پیدا می‌کند و جاری می‌شود. متاسفانه مسئولان حاضر نیستند این واقعیت‌ها را بپذیرند و همچنان از دیدگاه خودشان به ماجرای اعتیاد و کارتن‌خوابی نگاه می‌کنند. آنها اصرار دارند نسخه‌ای که برای این معتادان می‌پیچند منجر به درمان آنها شود. وقتی هم که می‌بینند نسخه‌هایشان جواب نمی‌دهد، نتایج را طوری نشان می‌دهند که گویا اقدامات‌شان اثربخش بوده و در حال حل مسأله هستند.