[شهروند] به یاد ماندنی‌ترین تصویری که از اسامه‌بن‌لادن بنیان‌گذار گروه تروریستی القاعده در خاطره‌ها مانده، فیلمی است مربوط به زمان حضور او در افغانستان، احتمالا اواخر دهه 80 میلادی و دوران اشغال این کشور توسط اتحاد جماهیر شوروی، که با چند نفر -  از اعضای رده پایین گروه القاعده - دور یک سفره نشسته‌اند و از یک کاسه مشترک خوراک ساده‌ای را به دهان می‌گذارند. نکته اینجاست مخاطب تصویر فوق با یک پیش‌زمینه ذهنی خبر دارد این فرد که با تواضعی مثال‌زدنی خود را هم‌سفره افراد عادی کرده، میلیونری است که به تمام مواهب دنیا پشت کرده و برای مبارزه با کافرانی که خاک افغانستان را مورد تجاوز قرار داده‌اند راهی کوه و کمر شده است. ناگفته پیداست دست به دست شدن چنین تصاویری برای جلب نظر جوانان پرشور کشورهایی چون افغانستان، عربستان، یمن، سومالی، سودان، مصر، پاکستان، عراق، و... کفایت می‌کرد و القاعده که به عنوان یک تشکیلات نظامی، سال 1988 میلادی در شهر پیشاور پاکستان تأسیس شد، طی مدتی نسبتاً کوتاه توانست افراد بسیاری را از کشورهای یاد شده و حتی ممالک اروپایی جذب خود کند. القاعده که در ابتدا اعضایش آن را با عنوان «جبهه بین‌المللی جهاد علیه یهودیان و صلیبیان» می‌شناختند کار خود را با تشکیلاتی که «مکتب الخدمه» نامیده می‌شد آغاز کرد و به دلیل هدف غایی آن یعنی تسلیح و آموزش مجاهدان افغانستانی برای مبارزه با ارتش سرخ، حمایت همه جانبه ایالات متحده آمریکا را نیز در قفای خود احساس می‌کرد. این حمایت که در قالب تسلیحات پیشرفته نظامی و از طریق واسطه‌ای قابل اعتماد چون پاکستان در اختیار مجاهدان افغانستانی و اعضای القاعده قرار می‌گرفت در زمینگیر کردن ماشین جنگی اتحاد جماهیر شوروی در باتلاق افغانستان بی‌تأثیر نبود، اما شاید اگر آمریکایی‌ها می‌دانستند بعد از دفع شر روس‌ها، قرعه فال این بار قرار است به نام خودشان زده شود، احتمالاً در بذل و بخشش‌های نظامی خود جانب حزم و احتیاط را در پیش می‌گرفتند.

مقصد نهایی سلفی‌ها در دهه 90
وقتی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا در میانه دهه 80 میلادی به این نتیجه رسید که با توجه به قدرت‌نمایی هواپیماها و بالگردهای ارتش اتحاد جماهیر شوروی، مجاهدان افغانستانی از کمترین بخت برای پیروزی بر ارتش سرخ برخوردار هستند، طرح ارسال موشک‌های ضد هوایی و دوش پرتاب «استینگر» به افغانستان در پنتاگون به شکلی جدی مورد بررسی قرار گرفت و با بحث و جدل‌های بسیار بالاخره به تصویب رسید. تنها نگرانی آمریکایی‌ها از بابت این حاتم‌بخشی احتمال دستیابی ایران به این موشک‌ها - آن هم در بحبوحه جنگ با عراق - بود که به دلیل ارزش گوشمالی دادن روس‌ها، ریسک آن را به جان خریدند. اما همین نکته مشخص می‌کند که تحلیلگران و سیاست‌مداران ساکن واشنگتن در آن زمان کمترین نگرانی از بابت خطر آتی مجاهدان افغانستانی و طبیعتاً گروه القاعده برای منافع ایالات متحده نداشتند و هنگامی که در ژوئن 1996 میلادی طی یک رشته حمله انتحاری، 19سرباز آمریکایی در برج‌های الخُبر عربستان کشته شدند، تازه برای نخستین بار خطر القاعده را با پوست و گوشت خود احساس کردند. از این لحظه به بعد القاعده به مقصدی جذاب برای همه بنیادگرایان سلفی تبدیل شد و حتی ایمن‌الظواهری چشم پزشک مصری با اعلام ادغام سازمان جهاد اسلامی مصر با القاعده، خود را در جرگه فداییان بن لادن قرار داد.   

استارت مبارزه با 30 میلیون دلار
بی‌تردید اسم و رسم گروه القاعده که همه مهابت آن از انجام عملیات‌های تروریستی مختلف در نقاط مختلف دنیا خصوصاً عملیات  یازدهم سپتامبر و انفجار برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک سرچمشه می‌گیرد، قابل تفکیک از نام بنیان‌گذار این گروه یعنی اسامه بن لادن نیست؛ فرزند هفدهم محمد بن لادن- میلیاردر سعودی یمنی‌تبار - که 63 سال پیش در چنین روزی، برابر دهم مارس 1957 میلادی در ریاض به دنیا آمد و با وجود داشتن خواهران و برادران بی‌شمار (54 نفر) از ماترک پدر چیزی نزدیک به 30 میلیون دلار به ارث برد. در کارنامه او که پس از خروج ارتش سرخ از خاک افغانستان رنگی ضدآمریکایی به خود گرفت می‌توان بــرنــامه‌ریــزی و اجـــــــرای عملیات‌هــایی چون بمب‌گــذاری‌ در سفارتخانه‌های آمریکا در تانزانیا و کنیا  (76 کشته)، حمله به کشتی جنگی یواس‌اس کول در یمن (17 کشته)، حمله به برج‌های تجارت جهانی (3000 کشته) و حمله به ساختمان وزارت دفاع آمریکا
 (125 کشته) را مشاهده کرد. اسامه بن لادن که برای مدتی طولانی تحت ‌تعقیب‌ترین فرد بر روی کره زمین محسوب می‌شد عاقبت در تاریخ دوم می ۲۰۱۱ میلادی در روستای ابیت‌آباد پاکستان به دست آمریکایی‌ها کشته شد.
منبع: «اسامه بن لادن افسانه یا واقعیت» دفتر نشر فرهنگ اسلامی