[محمدبانیانی- پژوهشگردینی] در پس هر حادثه و بحرانی، مشکلات فراوانی به بار می‌آید که از جمله‌ ناگوارترین این مسائل، صدمات اقتصادی است. این مشکلات، قطعا با همدلی مردم و همیاری مسئولان جامعه، قابل حل است اما این همدلی و همیاری چگونه باید باشد؟
بدون شک، بهترین الگوی زندگی مومنانه ما مسلمانان، پیشوایان دینی‌اند و در این میان، امام علی(ع) جایگاه ویژه‌ای دارد. یکی از نقاط پر رنگ در سیره‌ ایشان، توجه فوق‌العاده به مسأله فقر و مشکلات اقتصادی جامعه مسلمان است. فقر و تنگدستی یکی از بدترین مشکلات اجتماعی است و امام علی(ع) درباره آن به فرزندشان می‌فرمایند: «فرزندم! من از اینکه روزی فقیر و تهیدست شوی می‌ترسم. از فقر به خدا پناه ببر، چرا که فقر، دین انسان را ناقص و عقل را سرگردان می‌کند و عامل دشمنی است.» تنگدستی، شروع دیگر مشکلات اجتماعی است، زیرا عقل و دین انسان‌ها را مختل می‌کند و انسانی که نتواند از عقل و دینش بهره کافی ببرد، چه تعهدی برای رفتار مناسب اجتماعی دارد؟
بخش اصلی حل مشکلات اقتصادی، به عهده مسئولان و حاکمان جامعه است؛ چراکه بیت‌المال و منافع عمومی جامعه در اختیار  آنان بوده و انتخاب شده‌اند تا رفاه اقتصادی مردم را تأمین کنند. در سیره سیاسی امام علی(ع)، علاوه بر آن مقداری که از بیت‌المال به صورت مساوی به همه مردم جامعه پرداخت می‌شد، سهم مجزایی نیز وجود داشت که به وسیله آن نیازهای از کار افتادگان به علت پیری، بیماری، معلولیت یا ورشکستگی برطرف می‌شد. حکایت معروفی است که امام علی(ع)  در زمان حکومت خود، روزی پیرمردی را دید که از مردم تقاضای پول و کمک می‌کرد. حضرت از همراهان خود درباره آن پیرمرد پرسید. گفتند: او پیرمردی مسیحی است و قبلا کارگری می‌کرد اما حالا پیر و ناتوان شده و دیگر کسی او را برای کارگری به کار نمی‌گیرد. امام فرمود: «تا جوان بود از او کار کشیدید و حالا که ناتوان شده او را محروم می‌کنید! از بیت‌المال به او انفاق و کمک کنید.»
هر چند بار اصلی رفع محرومیت‌ها بر دوش طبقه حاکم است اما نقش پررنگ همدلی‌های مردمی هرگز قابل انکار نیست و این دو با هم گره خورده‌اند. در سیره علمی حضرت می‌بینیم که ایشان در ماجرای نزول سوره هل اتی، سختی گرسنگی و تشنگی را برای خود و خانواده‌شان به جان می‌خرند تا بتوانند سه انسان نیازمند را خوشحال کنند. ابن‌ابی‌الحدید درباره آن حضرت می‌نویسد: «علی(ع) روزها روزه می‌گرفت و خوراك خود را به دیگران می‌داد و با دست خویش نخلستان‌های برخی از مناطق یهودی‌نشین را آبیاری می‌كرد. دست‌هایشان در اثر آب‌كشی آبله می‌زد، اما درآمد خود را به مستمندان می‌داد.»
گزارش‌های تاریخی بسیاری وجود دارد که ایشان قنات‌ها، چاه‌ها و نخلستان‌هایی را با دست خویش احداث می‌کردند و درآمد آن را وقف محرومیت‌زدایی از مردم جامعه می‌کردند. در روایات داریم که درآمد املاک آن حضرت در یک سال، حدود 40هزار دینار بود اما ایشان همه‌ آن  را صدقه داد، به طوری که پس  از آن چون کل درآمد یک ساله خود را صدقه داده بود، هیچ پولی در بساط نداشت و به بازار رفت تا شمشیر خود را بفروشد. به ایشان گفتند شما که 40هزار دینار صدقه دادی، چرا دیگر به فروش شمشیر روی آورده‌ای؟ فرمودند: «اگر به اندازه شام امشب غذا داشتم، هرگز شمشیر خودم را نمی‌فروختم!» حال ممکن است برای همه مقدور نباشد در حد ایشان از خودگذشتگی کنند اما در نیکوکاری و دستگیری از مستمندان، نباید از کم بودن و کوچک بودن کمک ترسید. امام علی(ع) می فرمایند: «كار نیك به جا آورید و آن را هر مقدار كه باشد كوچك نشمارید، زیرا كوچك آن بزرگ و اندك آن فراوان است و كسی از شما نگوید كه دیگری در انجام كار نیك از من سزاوارتر است!»
در روایات بسیاری به دستگیری از همسایگان، یتیمان، پیران و ضعیفان توصیه شده است. امام علی(ع) در این باره می‌فرمایند: «هر کس که خداوند مالی را به او ببخشد، باید به خویشاوند خود بخشش کند و سفره‌های میهمانی بگستراند، از آن به نیازمندان و بدهکاران بپردازد و برای به دست آوردن ثواب الهی در برابر پرداخت حقوق الهی شکیبایی ورزد.» انفاق، زکات و خمس از جمله ابزارهایی است که دین به منظور رفع نیاز اقتصادی مستضعفان پیش‌بینی کرده است. از دیدگاه امام علی(ع)، خداوند بر مردم جامعه و ثروتمندان واجب کرده است که بخشی از اموال خود را برای دستگیری از مستمندان هزینه کنند و می‌فرماید:«اگر نیازمندان، گرسنه یا عریان باشند، به سبب خودداری ثروتمندان [از انفاق] است و خداوند از آنها در روز قیامت حساب می کشد و مجازات می کند.»
همچنین باید به این نکته اشاره کرد که همدلی و دستگیری از ضعیفان، فقط به وسیله اهدای بسته‌های مالی و نقدی نیست بلکه می‌توان با احتکار و گران نکردن کالاها نیز بخشی از فشارهای اقتصادی را کاهش داد. نکته مهم دیگر، حفظ شأن و کرامت نیازمندان است و باید به گونه‌ای به آنان کمک کرد که ذره‌ای آبرو و عزت شخص مستمند خدشه‌دار نشود.
 امید است که امام علی(ع) را در این روزهای سخت الگوی خود قرار دهیم و به پیروی از ایشان، نیازمندان جامعه را فراموش نکنیم، چرا که سعادت دنیا و آخرت همه‌ ما وابستگی بسیاری به وضعیت اقتصادی جامعه ما دارد.