[امیرحسین احمدی ] پایین عکسی از خودش و مردی که احتمالا نقش همسری را در زندگی‌اش ایفا می‌کند، نوشته است: «چرا ‏وقتی از چیزی ناراحت هستید، ‏سکوت می‌کنید. یا سرتون رو برمی‌گردونید. پوزخند می‌زنید، تیکه ‏می‌ندازید. زیر لب غرغر می‌کنید. در کمال آرامش و با ادبیات مناسب ‏حرفتونو بزنید.» کمی پایین‌تر هم ‏چند ایده برای درمان سریع قهر در زندگی مشترک بیان شده است. «به خوبی‌‌هایش فکر کنید. بدانید در ‏هر ‏بحث دو طرف مقصر هستند. شما پیش‌قدم بشوید. جزئیات بحث و دعوا را مرور نکنید. به او لبخند ‏بزنید.» و در پایان هم هشتگ زده ‏‏#روانشناسی_همسرانه. این یکی از مطالبی است که فردی در ‏صفحه اینستاگرامی خود گذاشته است. فردی که در بالای صفحه این‌طور خود را ‏معرفی کرده است. «روزمرگی‌های یک دی ماهی بیست‌وپنج ساله، اینجا آموزش آشپزی و شیرینی‌پزی هم داریم. روانشناس.» ‏و دست آخر هم ‏نوشته است: «تبلیغات ارزان.‏»

جست‌و‌جوی کلمه «روانشناس» افراد پرشمار دیگری را هم برای دنبال‌کردن پیشنهاد می‌کند. یکی ‏از همین روانشناسان پیش از ‏هر چیز شماره ادمین صفحه‌اش را گذاشته و بعد هم ذکر کرده که ‏اینجا پیج رسمی است. از تحصیلاتش که دکترای روانشناسی دارد، ‏گفته و یادآور شده است که با رویکرد ‏CBT ‎‏ و ‏MBCT‎‏ اضطراب و افسردگی را درمان می‌کند. جملات کوتاه گفته و از خودش ‏فیلم‌های ‏کوتاه و بلندی درباره مسائل مختلف گذاشته است. در یکی از آنها به مدت یک دقیقه و 30 ثانیه از ‏استرس گفته است. در ‏فیلمی که از خود گرفته است، پشت به یک کتابخانه دارد که در قفسه‌های آن یک ‏تابلو خطاطی است، قفسه دیگر یک گلدان و قفسه پایینی ‏یک دیوان حافظ و یک مثنوی معنوی. هر ‏دو با جلد نفیس. «سلام! امروز می‌خواهم با شما درباره استرس صحبت کنم. وقتی صحبت ‏از ‏استرس می‌شه، ذهن ما می‌ره سراغ اینکه استرس خیلی چیز بدیه و خیلی چیز مضریه و حتی ‏وقتایی که سرچ هم می‌کنیم، فقط ‏آسیب‌های استرس رو پیدا می‌کنیم.»‏
لبخند از لبانش نمی‌افتد و دستانش دائم بالا و پایین می‌روند. «امروز می‌خوام به شما بگم که یه ‏مقداری نگاهمون رو به استرس تغییر ‏بدیم. ما دو بخش داریم؛ یکی استرس مثبت که باعث می‌شه ‏شما در زندگی موفق بشید و حرکت کنید و انگیزه‌ای به شما می‌ده تا ‏مسیری رو طی بکنید.» پس ‏از این وقت توصیفش از استرس منفی می‌رسد. «بحث‌هایی مثل اذیت و آزار جسمی به شما دست ‏می‌دهد ‏یا حالت‌های جسمی را در خودتون می‌بینید گاها و باعث میشه عملکردتون مختل بشه.» ‏توصیفش از استرس منفی هم که پایان می‌یابد، ‏اعلام می‌کند که «می‌خواهم در این پست صحبتم ‏بیشتر با استرس مثبت باشه.» و با لحنی کشیده و صدایی آرام ادامه می‌دهد: «روانشناسان شناختی ‏اعتقاد دارند که ما باید نگاهمون رو مجدد تنظیم کنیم نسبت به استرس. همه استرس‌ها بد ‏نیستند.»‏

زیر پستم تجربه‌هاتون رو بگید
و درنهایت از مخاطبانش تقاضایی می‌کند. «دوست دارم زیر این پست تجربیات ‏مثبتتون رو از استرس بذارین. اینکه تا ‏حالا چند بار استرس باعث شده که شما اتفاقا به موفقیت ‏دست پیدا کنید و یک چالش باشه تو زندگیتون. ممنون از همگی‌تون». ‏صحبتش که پایان ‏می‌یابد، لحظه‌ای‌ آدرس صفحه اینستاگرامش ظاهر می‌شود. پایین مطلب کلماتی را به شمایل ‏هشتگ نوشته است. ‏‏«روانشناس، استرس و اضطراب، زندگی، آرامش، موفقیت، حس خوب، حال ‏خوب.» بعد از آن هم نوشته شده: مطالب ویدیو ویژه عام افراد ‏جامعه است.» و پایین‌تر مخاطبان ‏هر یک نظر خود را نوشته‌اند. یکی نوشته است‎:‎‏ «درود بر شما ... بزرگوار.‎»و بزرگوار پاسخ ‏داده: «‏سپاسگزارم.»  و دیگری هم پرسیده: «سلام همکار برای کم کردن استرس منفی در روابط زناشویی ‏چکار کنیم؟» و او هم پاسخ ‏به این سوال را حواله به ویدیوی دیگری کرده و گفته است: «سلام در ‏ارتباط با تعارضات زناشویی پست دیگری خواهم گذاشت.‏»

برای توام پیش اومده؟ برای دوستات چطور؟
صفحه نفر بعدی ظاهر می‌شود، گفته که «روانشناس است و مشاور و مدرس و سخنران که توسعه ‏فردی و رشد شخصی را آموزش ‏می‌دهد.» در فیلم‌های آموزشی لباس‌های آبی یا سفید یا زرد ‏پوشیده است، لخته‌ای از موهایش روی پیشانی ریخته و گونه‌هایش گلبه‌ای، ‏لبانش سرخ است.‏
زیر یکی از عکس‌های خودش از اسرار روابط عاطفی گفته است. «وقتی بهت می‌گه نمی‌خواد ازدواج ‏کنه، نمی‌خواد بچه‌دار بشه، نمی‌تونه ‏متعهد باشه، نمی‌تونه به بقیه اعتماد کنه، نمی‌خواد تغییر کنه، ‏هنوز به رابطه قبلیش فکر می‌کنه، به احساساتش دسترسی نداره.»‏
و بعد از مخاطبانش پرسیده: «برای توام پیش اومده؟ برای دوستات چطور؟ خیلیامون خودمونو گول ‏می‌زنیم. برام بنویس که تو باور ‏می‌کنی یا نه.» و در انتها هم علت گذاشتن مطلب جدیدش را چنین ‏گفته است: «این پست رو می‌ذارم که جلوی آسیب‌های روحی و ‏روانی جوان‌های بسیاری گرفته ‏بشه؛ اکثر مراجعام درگیر این مسائلن.» این روزها شبکه اجتماعی اینستاگرام پر است از کسانی که ‏داعیه ‏روانشناسی دارند. بسیاری از آنها مشاوران و روانشناسانی هستند که حد و حدود حضور در ‏شبکه‌های اجتماعی را می‌دانند و به معنای ‏دقیق روشمند عمل‌می‌کنند. اما بسیاری هم هستند که ‏بررسی فرم و محتوای صفحه آنها نشان می‌دهد به قیود علمی و اخلاقی حرفه ‏روانشناسی چندان ‏اعتنایی ندارند. بسیاری از آنها این روزها در قسمت پخش زنده اینستاگرام با مخاطبان‌شان سخن ‏می‌گویند بی‌آنکه ‏کسی بداند که آیا مدرکی در حوزه روانشناسی دارند؟ آیا کار درمان کرده‌اند؟ ‏آیا با یک افسرده واقعی گفت‌‍وگو کرده‌اند و آیا می‌دانند ‏حملات هراس چیست؟ و ‌هزار آیا و پرسش ‏دیگر که بی‌جواب می‌ماند. شاید به علت آنکه وقتی صحبت از روابط عاطفی و زناشویی یا ‏بحث ‏از ارتباط مادر و پدر با فرزندشان شود، دغدغه تخصص و روانشناس‌بودن رنگ می‌بازد و چه جایی ‏بهتر از اینستاگرام. گاه موفقیت ‏را تبلیغ می‌کنند، گاه با نشاط و انرژی فریاد می‌زنند دوست من ‏محور این جهان تویی و گاه از بحث‌های روان‌شناختی می‌گویند. ‏
اختلاط میان شبه علم و علم باعث ‏شده حتی مخاطبان شبکه‌های اجتماعی هم گاهی سره را از ناسره تشخیص ندهند. ‏پیش ازاین ‏محمدمهدی تندگویان معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در نامه‌ای به معاون دادستان کل ‏کشور در امور فضای مجازی خواستار مقابله با این افراد و ممنوعیت کار آنها شده بود‎. براساس ‏تقاضای تندگویان بود که جواد بابایی معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی و دبیر ‏کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، به دادستان عمومی و انقلاب تهران دستور داد که با ‏هماهنگی و اخذ گزارش‌های تکمیلی از معاونت امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، ‏‏«روانشناس‌نماها» شناسایی شوند و از فعالیت و اقدامات مجرمانه آنها جلوگیری شود.

روان‌درمانی اینستاگرامی به بیهودگی درمان تلفنی ذات‌‌الریه است
مرجان محمدیان که دکترای روانشناسی بالینی دارد و سال‌هاست در حوزه روان‌درمانی کار می‌کند، ‏درباره تبعات رونق مشاوره‌های بی‌ضابطه در شبکه‌های اجتماعی هشدار می‌دهد: «به عنوان ‏روانشناس می‌گویم دیگر نمی‌دانیم با این پدیده چه کنیم و تبعات هولناکی بر سلامت افراد دارد.» ‏از نظر محمدیان درمان اختلالات روانی از اینستاگرام یا به صورت تلفنی همان‌قدر بیهوده است ‏که معاینه تلقی پزشک از سرطان ریه. «به طورکلی چه در بیماری‌های جسمی و چه در ‏اختلالات روانی به هیچ عنوان نمی‌توانیم بدون معاینه فرد برای او درمانی در نظر بگیریم.»‏
با این حال گاه شرایطی هم پیش می‌آید که مراجعه حضوری امکان ندارد. شرایطی که به قول ‏محمدیان روانشناسی برای آن اصولی حرفه‌ای تعریف کرده است. «برای مثال امروز کرونا هست و ‏فرد نمی‌تواند رفت‌وآمد کند. در این صورت تلفنی مشاوره می‌گیرد اما ‏نکته بسیار مهمی در این میان وجود دارد که هر فرد نسخه خاص خودش را دارد یعنی ‏نمی‌توانم در موضوعی یا بیماری یا اختلالی که نیاز به مداخله دارد به صورت کلی برای بقیه ‏صحبت کنم بلکه همه افراد منحصربه‌فردند.» اینکه هرفرد فرزند چندم خانواده است، ‏اعضای خانواده‌اش سابقه چه اختلالات روانی داشته‌اند، حرکات دست، صورت و چشمانش به چه نحو ‏است و در ناخودآگاهش چه می‌گذرد، مواردی نیست که بتوان از پشت تلفن آنها را فهمید. ‏نکته‌ای که محمدیان هم روی آن دست می‌گذارد. «هر کدام از افراد باید به صورت انفرادی و جامع ‏و کامل، روندی از درمان را بگذرانند. این روند شامل تاریخچه و شرح حال کنونی و علامت‌‏های فرد است که درمانگر را به تشخیص می‌رساند تا چگونه مسأله را مدیریت و فرد را درمان ‏کند.»‏

نباید زمینه‌های تخصصی در روانشناسی را فراموش کرد
از نظر محمدیان کسانی که در اینستاگرام مطلبی به اشتراک می‌گذارند یا از طریق ‏تماس‌های گروهی سخنرانی می‌کنند، اگر روانشناس حرفه‌ای باشند، به خوبی می‌دانند که روند ‏درمان نیاز به مراجعه حضوری دارد. «نمی‌توانیم به‌طور قاطع بگوییم مشاوره‌ از راه دور کاملا غلط ‏است اما اگر رشته تخصصی فردی روانشناسی باشد، قطعا اخلاق حرفه‌ای را خوانده است و قطعا در ‏همان برنامه  این نکته را به مخاطبانش گوشزد می‌کند که می‌توانم به سوالات پاسخ دهم اما در ‏نهایت هر کسی با توجه به اختلالات خود باید به فلان متخصص رجوع کند، در اصل چنین کارهایی ‏نوعی پاسخ به سوالات ابتدایی است و در پاسخ  به سوالات هیچگاه درمان اتفاق نمی‌افتد.» داستان ‏پدیداری روانشناسان مجازی نکته‌ای نیست که امروز و دیروز پدید آمده باشد، مثل هر علمی دیگر ‏روانشناسی هم  گرایش‌های متفاوتی دارد و به نظر محمدیان یکی ازمشکلات علم روانشناسی ‏همین در نظر نگرفتن گرایش‌های متفاوت در کار درمان است. «همکاران ما در همه امور دخالت ‏می‌کنند یعنی فرد دکترای مشاوره دارد اما کار بالینی انجام می‌دهد یا فرد روانشناس بالینی است و ‏زوج درمانی می‌کند.»‏
در مواقعی مثل همه‌گیری کرونا سازوکار کارگروه‌های روان‌درمانی مسأله دیگری است که ‏محمدیان بر آن انگشت تأکید می‌گذارد. «خوشبختانه ستاد ملی مقابله با کرونا، کارگروه‌های ‏روان‌شناختی هم ایجاد کرده است، چرا که باید در هر بحرانی خواه سیل و خواه پاندمی یک ویروس، ‏همیشه گروه پزشکی در کنار گروه روان‌درمانی باشد اما نکته بسیار مهم این است که  تیم ‏روان‌درمانگر فقط روانشناس نیست بلکه متشکل از روانشناس، جامعه‌شناس و روان‌پزشک است. ‏چون جامعه‌شناس باید ایده‌هایی بدهد که از نظر اجتماعی چه اتفاقاتی ‌افتاده و درمان‌گر بر ‏اساس این تحلیل‌ها بتواند اختلالات را پیش‌بینی کند و همچنین براساس این تحلیل‌ها ‏متخصصان گرایش‌های متفاوت روانشناسی فعالیت‌شان را آغاز کنند. برای مثال اگر بحران کرونا، مسائل ‏اقتصادی را پیش می‌کشد و روابط زوجین دچار اختلال می‌شود، حضور یک زوج‌درمان الزامی است ‏و نه کسی دیگر.»‏
به نظر این روان‌درمانگر، پدیداری روانشناسان اینستاگرامی، مسأله‌ای نیست که بشود با ‏مجازات‌های قانونی و ورود پلیس آن را رفع کرد. «گره به دست نهادهایی مثل رسانه‌ها می‌تواند تا ‏حد خوبی باز شود. اینکه ما بگوییم پلیس بیاید و جریمه کند، امکان‌پذیر نیست چون تعداد چنین ‏افرادی زیاد است اما اگر مردم بدانند معنای علم روان چیست و روانشناس دقیقا چه می‌کند و ‏چطور باید روانشناسان معتبر را پیدا کرد، می‌توان از وجود روان‌درمانی اینستاگرامی هم آسوده ‏خاطر بود.»‏
از نظر محمدیان بسیاری از مدعیان روانشناسی در شبکه‌های اجتماعی به نوعی کارآفرین هم به ‏حساب می‌آیند: «گویی موفقیت را می‌فروشند. برای همه نسخه‌ای کلی دارند و عباراتی مثل زنان ‏قدرتمند، مردان ثروتمند و چگونه موفق شویم، جای علم روانشناسی می‌گذارند در صورتی که ‏مسأله علم روان این نیست و نمی‌توان نسخه‌ای کلی برای درمان روان پیدا کرد.»‏
محمدیان تأکید می‌کند روانشناس بالینی ادعاهای کلی برای درمان روان چیزی جز بازار گرمی ‏نیست: «من به‌عنوان یک فرد اگر این را سرلوحه ذهن کنم که روان نسخه کلی ندارد، گول این ‏جور بازارگرمی‌ها را هم نمی‌خورم چون این افراد به فکر پول خود هستند. اگر روان نسخه‌ای کلی ‏داشت امروز همه در یک سطح موفق بودند. در نتیجه این امکان‌پذیر نیست که در نخستین قدم ‏بینشی از خود داشته باشیم و اینکه بدانیم باید از چه کسانی برای رفع اختلالات روانی کمک ‏بگیریم. یعنی دانشگاهیان و کسانی که به‌طور تخصصی مسأله و دغدغه روانشناسی را پی ‏گرفته‌اند.»‏