[راضیه زرگری] در طول دهه‌های گذشته، جهان شاهد افزایش چشمگیر تعداد بلایا بوده است؛ از کمتر از 100 فاجعه در‌سال 1975 به بیش از 400 فاجعه در‌سال 2010. طبیعی است که با این شیب صعودی، تعداد افراد آسیب‌دیده از بلایای طبیعی و خسارات اقتصادی ناشی از فجایع نیز افزایش یافته است. فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در این میان به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد داوطلبانه برای پاسخگویی به بحران‌ها با چالش‌های اساسی در رشد آسیب‌پذیری‌های مرتبط با بلایا روبه‌روست؛ از تهدیدات جهانی تغییرات آب و هوا و حوادث شدید طبیعی تا تخریب محیط‌زیست و ناامنی غذایی. رشد جمعیت و شهرنشینی بدون برنامه‌ریزی، جنگ و درگیری در گوشه گوشه جهان و کمبود منابع آب و غذا می‌تواند منجر به رشد روزافزون این تهدیدات شود. چالش‌های فعلی و آینده نیازمند ایجاد آمادگی در برابر بحران و اقدام واکنشی در برابر مخاطرات است. فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ براساس استراتژی 2020 با در اختیار داشتن بزرگ‌ترین شبکه کمک‌های بشردوستانه جهان در یک دهه گذشته نقش بسزایی در واکنش به بحران‌ها و تعهد مستحکم در نجات ومحافظت از انسان‌ها و در عین حال کمک به تقویت معیشت آنها در برابر حوادث و بحران‌های آینده داشته است.
رویکرد فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر به فاجعه و مدیریت بحران
مدیریت بحران ما اغلب مدت‌ها قبل از شروع فاجعه آغاز می‌شود. داوطلبان و کارمندان جوامع ملی با شناسایی ویژگی‌های مناطق مختلف کشور خطرات و آسیب‌پذیری‌های احتمالی و همچنین ظرفیت‌های محلی برای مقابله با آن را بررسی می‌کنند و ابتکار عمل خود را براساس مکانیسم تجزیه و تحلیل توسعه می‌دهند. مدیریت پیش از بحران، از به‌کارگیری سیستم‌های هشدار اولیه و حمایت از اقدامات گسترده برای کاهش خطر در شرایط بحرانی تا ایجاد انبارهای اضطراری محلی و آموزش مهارت‌های خود نجاتی به اعضای جامعه را شامل می‌شود تا جامعه آماده در صورت بروز فاجعه مقاومت و تاب‌آوری بیشتری داشته باشد.
پس از فاجعه، نخستین نشانه صدای فریاد کمک و ورود امدادگران و داوطلبان هلال‌احمر و صلیب‌سرخ است؛ تیم‌های واکنش سریع به‌عنوان نخستین پاسخ‌دهندگان نقش اساسی دارند. آنها نیازهای محلی، ظرفیت‌ها و آسیب‌پذیری‌ها را می‌شناسند و به سرعت اقدامات نجات بخش زندگی مانند جست‌وجو و نجات، کمک‌های اولیه و تخلیه اضطراری را انجام می‌دهند. مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، تأمین سرپناه و آب تمیز و بهداشتی در مرحله بعدی انجام می‌شود. داوطلبان صلیب‌سرخ و هلال‌احمر تا مدت‌ها با برنامه بازیابی در کنار آسیب‌دیدگان هستند تا در راستای تحقق اهداف بلند مدت کاهش ریسک فعالیت کنند؛ مردم آسیب‌دیده با این حمایت‌ها علاوه بر بازسازی محل زندگی و دریافت حمایت‌های روانی، با کمک نیروهای متخصص میتوانند زندگی خود را بعد از بحران انعطاف‌پذیرتر کنند، برای احیای معیشت اقتصادی و تقویت امنیت غذایی و بهداشت عمومی جامعه تلاش کنند و نسبت به مخاطرات و بلایا در آینده آگاه‌تر شوند.
در اختیار داشتن ظرفیت آماده‌سازی، پاسخگویی و بهبودی در مدیریت ریسک و بلایای امروزی به این معنی نیست که این ظرفیت‌ها تا مدت‌ها وجود حقیقی نداشت؛ با این حال ایجاد ظرفیت مداوم بخش مهمی از رویکرد مدیریت بحران و مخاطرات در فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ محسوب می‌شود. به‌طور کلی، نتیجه مطلوب هر عملیاتی در پاسخ به فاجعه، دستیابی به اجتماعات ایمن‌تر، مقاوم‌تر و جوامع ملی قوی‌تر و آماده‌تر است.
تجربه موفق پرو بعد از زمین‌لرزه سال 2007
به دنبال وقوع زمین‌لرزه در آگوست 2007، خط ساحلی پرو چندین بار با پس‌لرزه‌ها و سونامی‌های کم‌توان‌تر مواجه شد که در کل بیش از 131هزار خانواده تحت‌تأثیر قرار گرفتند؛ بسیاری از خانه‌ها و زیرساخت‌های شهری خراب شد. فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ و هلال احمر از جمعیت صلیب‌سرخ پرو در عملیات امدادونجات حمایت کرد و به علاوه یک برنامه بازیابی و بازسازی بلندمدت و حمایت از مردم آسیب‌دیده تدارک دیده شد. در این میان از ایجاد ظرفیت‌های محلی در میان خانواده‌های آسیب‌دیده در همکاری با صلیب‌سرخ استفاده شد تا جامعه آسیب‌دیده علاوه بر بازیابی زندگی عادی، به توانمندی برای پاسخگویی به بحران‌های آتی برسد. موضوعات زیست محیطی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مورد توجه در پرو بود؛ به‌طوری که با تکمیل ارزیابی اثرات زیست محیطی حوادث، پیشنهادهایی برای طراحی پناهگاه‌های سازگار با محیط‌زیست ارایه شد و افراد جامعه در ساخت پناهگاه‌های موقت و در مرحله بعد بازسازی دائمی خانه‌هایشان نقش موثر داشتند. منابع مالی و پژوهش‌های فنی برای مقاومت لرزه‌ای را فدراسیون جهانی تأمین کرد و گامی اساسی در حمایت از جامعه آسیب‌دیده و مشارکت فعال مردم در روند بهبود با تقویت احساس عزت نفس و حمایت روانی از آنها برداشته شد؛ به طوری که جامعه آسیب‌دیده برای ورود به مرحله بعد کاملا آماده شود.رویکرد جامع نگرانه‌ای که فدراسیون جهانی و صلیب‌سرخ پرو به کار گرفت به این معنی بود که می‌توان به نیازهای فعلی و آتی جامعه در بحران‌ها رسیدگی کرد؛ چالش‌های مسائل مربوط به مالکیت زمین، تأمین و ارتقای بهداشت آب و احیای معیشت با فراهم کردن فرصت‌های جدید درآمدی در پایگاه اقتصادی قوی‌تر از قبل از فاجعه. مزایای بیشتر اجرای یک برنامه امداد و بهبود بلندمدت، رسیدن به جامعه‌ای توانمند است که آمادگی بیشتر و بهتری در برابر مخاطرات آینده پیدا کرده است.
یکی از اصلی‌ترین رویکردهای بهبود جوامع در مخاطرات و بلایا ایجاد «فضاهای عمومی» از طریق سازمان‌های محلی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای مردم است که کار تیمی و مدیریت بحران‌ها را با استفاده از ظرفیت جامعه مدنی یاد بگیرند و در بحران‌ها واکنش مناسب داشته باشند؛ تجربه موفقی که صلیب‌سرخ پرو با بهره بردن از نیروهای داوطلب در توسعه برنامه کاهش مخاطرات و بلایا به آن رسیده است.
کنیا؛ تسکین فوری و بهبودی بلند مدت در کنار هم
در اوایل سال 2011، صلیب‌سرخ کنیا کار تجدیدنظر در اقدامات اضطراری پیشگیرانه در مورد خشکسالی و وضع ناامنی غذایی را شروع کرد که انتظار می‌رفت بدتر شود. این فعالیت‌ها معیشت مردم را شامل می‌شد؛ پشتیبانی از سیستم بهداشت آب و فاضلاب و کمک‌های کوتاهمدت و بلندمدت به جوامع تحت‌تأثیر از خشکسالی و ناامنی غذایی. اوضاع بعداً در‌سال 2011 بدتر شد. صلیب‌سرخ کنیا و فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از رویکردی دوجانبه برای اجرای با این برنامه استفاده کردند. نیازهای اضطراری جمعیت آسیب‌دیده برآورده شد و مداخلات میان‌مدت و بلندمدت با هدف بازسازی جوامع انعطاف‌پذیر در آینده نسبت به بلایای طبیعی پیاده‌سازی شد؛ ابتکاراتی مانند نوآوری در بذر و سیستم کشاورزی. این رویکرد ترکیبی قصد داشت به‌طور همزمان علاوه بر پاسخگویی به نیازهای فوری مردم آسیب‌دیده، به توانمندسازی نجات‌بخش زندگی و رسیدگی به عوامل اساسی آسیب‌پذیری در بلند مدت نیز بپردازد.