جواد صفی‌نژاد پژوهشگر جغرافیا و تاریخ

قنات‌ها به رگ‌های حیاتی می‌مانند که خون را در خود جاری می‌کنند. در هرجایی از این کشور که قنات بوده و هست کشاورزی رونق ‏گرفته و می‌گیرد البته خود مقدار آب هم شرط است که وابسته به عوامل طبیعی ‌است. در دولت احمدی‌نژاد، ‏تبلیغات باعث شد چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق گسترش پیدا کند. براساس تحقیقاتی که انجام دادم، در هشت سال دوره ایشان، براساس آمار رسمی که از تعداد چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق در دست ‏داریم و مرکز آمار آنها را منتشر کرده، از‌سال 1384 تا‌سال 1394 روزانه 80چاه عمیق و نیمه‌عمیق در سرتاسر این مملکت ‏به وجود آمده است. از سویی منابع آبدهی کل ایران مشخص است یعنی رودخانه، سرچشمه، قنات و جز این منبعی نیست. اگر بیاییم ‏در همان‌سال 84 میزان آبی را که از کل قنات‌ها وارد کشاورزی می‌شده جمع کنیم و این کار را در‌سال 94 هم انجام دهیم،  کل آب ‏سالیانه ایران مشخص می‌شود.‏
بعد از 10‌سال با افزایش حفر چاه‌های عمیق باید مقدار کشاورزی و حقابه‌ها هم رشد کرده باشد اما با مقایسه میزان آب ‏کشاورزان در‌سال 84 و 94 در می‌یابیم در طول این 10‌سال هیچ میزانی به مقدار آب ایران اضافه نشده است ولی ما روزی 80 چاه هم ‏زده‌ایم. پس باید پرسید چه کسانی از این‌ چاه‌ها بهره برده‌ا‌ند؟ کسانی‌ که موتور چاه می‌فروختند‏.
‏ هر چاه عمیقی که بخواهند بزنند موتور می‌خواهد و این موتورها در ایران به فروش رفته است. از فروش این موتورها غربی‌ها سود بردند، در ‏صورتی که به آب ایران هیچ‌چیز اضافه نشده است. اگر کسی بخواهد چاه معمولی حفر کند، حداکثر می‌تواند تا صد ذرع پایین برود. ‏حداکثری که بزنند به حدود صد ذرع می‌رسد و هر ذرع هم 104سانتی‌متر است اما با حفر این چاه‌های عمیق از 100ذرع پایین‌تر ‏می‌روند و آب زیر را می‌کشند یعنی آبی که باید در قنات جریان پیدا کند، کم‌کم خشک می‌شود. درواقع آب چاه‌های عمیق نه یک ‏آب واقعی بلکه آب دزدی است چون سهم قنات را می‌گیرد. وقتی آب قنات کم شد زراعت هم کم می‌شود و دست آخر می‌خشکد و ‏قنات مخروبه و روستا متروکه می‌شود. اگر کسی مسأله را درک کند و قنات دوباره راه بیفتد می‌شود به قوام کشاورزی هم امیدوار بود. ‏بدون قنات نمی‌شود زندگی کرد. قنات‌های پانصدساله داریم که پنج قرن آب در آنها جاری است  ولی با چاه عمیق یک موتور تنها ‏می‌توان 20‌سال زندگی را به سر برد و دست آخر موتور به زمین فرو می‌رود. بنابراین باید متوجه باشیم که قنات‌ها باید باقی بمانند و ‏اگر قناتی توانست به صورت اولیه باقی بماند زراعت هم نقصی پیدا نمی‌کند اما اگر به مناسبتی قنات را خراب کردند زراعت مقابل آن هم ‏از بین می‌رود. ‏