[آیه رحمانی] جمعیت هلال‌احمر در قاعده نظام جامع مدیریت بحران کشور، مسئول کارگروه آموزش همگانی تلقی می‌شود؛ مسئولیتی بسیار مهم و خطیر برای یک نهاد عام‌المنفعه، مردمی و مستقل. طرح جامع آموزش همگانی در راستای یک بند قانونی است که در چارچوب مدیریت بحران جدید در کشور ابلاغ شده است. بند ب ماده 14 این قانون جدید که در سال 98 ابلاغ شده، می‌گوید جمعیت هلال‌احمر موظف است با همکاری دهیاری‌ها، شهرداری‌ها و شوراهای شهری و روستایی، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ستاد کل نیروهای مسلح نسبت به آموزش آحاد جامعه و سازمان‌های مردم‌نهاد در برابر حوادث و سوانح اقدام کند. این مسئولیت برای جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان اولین پاسخگو به بحران‌ها غریب و ناآشنا نیست؛ این نهاد براساس وظیفه ذاتی و رسالت خود در مسیر بشردوستی، همواره تربیت و آموزش نیروی امدادی را در دستور کار داشته است. اما زمانی که این وظیفه در قانون عنوان می‌شود و یک‌سری دستگاه‌ها و نهادهای دیگر به‌عنوان همکار جمعیت هلال‌احمر مشخص می‌شوند، این نهاد مردمی را موظف به ارایه یک طرح جامع مطالعاتی برای ارایه این آموزش‌ها می‌کند.
در طول این چند‌سال، آموزش همگانی یکی از بخش‌های فعالیت‌های حاکمیتی بوده که با مشارکت جمعیت هلال‌احمر و با بهره‌گیری از آن دنبال شده است.
اما منظور از همکاری الزامی دیگر نهادها با هلال‌احمر در طرح جامع آموزش همگانی چیست؟ موضوع آموزش یکی از مطالبات مهم شهروندان از هلال‌احمر است که این جمعیت در حال حاضر به‌عنوان مسئول کارگروه آموزش همگانی در نظام جامع مدیریت بحران بیش از پیش به آن توجه می‌کند؛ به‌ویژه در یک سال اخیر با تأکید کریم همتی، رئیس جمعیت هلال‌احمر بحث آموزش همگانی به شکل جدی‌تری و با سیاست‌ها و رویکردهای متفاوت از گذشته دنبال می‌شود. بر همین اساس نسخه اوليه طرح جامع آموزش همگاني حدودا یک ماه پیش به‌صورت تله‌كنفرانس در گردهمايی مديران عامل استان‌ها با موضوع خانه‌های هلال ارایه شد.
«آموزش‌محوربودن جمعیت هلال‌احمر یکی از ضرورت‌هایی است که نیازمند حمایت و پشتیبانی سازمان‌ها و نهادهای دیگر حاکمیتی است.» نواب شمسی‌پور، مدیر کل آموزش همگانی معاونت آموزش جمعیت هلال‌احمر با این مقدمه در توضیح روند اجرای طرح جامع آموزش همگانی به «شهروند» می‌گوید: «وقتی از همکاری الزامی دیگر نهادها صحبت می‌شود، منظور دقیقا بندهای دیگر این ماده قانونی است؛ آنجایی که وزارت علوم و تحقیقات و وزارت بهداشت باید با کمک هلال‌احمر نسبت به تدوین واحدهای درسی و کمک‌درسی مواجهه با حوادث و سوانح برای دانشجویان اقدام کنند. در بند چ این ماده هم سازمان صداوسیما ملزم شده با اطلاع‌رسانی رسانه‌ای به هلال‌احمر در این مسیر کمک کند.»
هر خانواده یک امدادگر
طرح جامع آموزش همگانی جمعیت هلال‌احمر در زمینه عملیاتی‌شدن شعار هر خانواده یک امدادگر تدوین و برنامه‌ریزی شده است. این آموزش‌ها به گفته شمسی‌پور در دو ساختار ارایه می‌شود. اول اینکه جمعیت هلال‌احمر کلاس‌های آنلاین و حضوری برای نهادها و سازمان‌ها برگزار می‌کند تا مهارت‌های آمادگی در برابر مخاطرات به گروه‌های هدف آموزش داده شود و آنها را با مخاطرات و راه‌های پیشگیری از خسارت و تلفات آشنا کند. در قانون جامع مدیریت بحران کشور 14 حادثه با عنوان شایع‌ترین حوادث مطرح شده که سیل، زلزله و حوادث جاده‌ای در صدر آن قرار دارد. جمعیت هلال‌احمر برای اینکه بتواند آمادگی در برابر سوانح و حوادث را به طرق مختلف از کلاس‌های حضوری و آنلاین گرفته تا محتوای آموزشی رسانه‌ای، به بیش از 80میلیون ایرانی ارایه دهد، مسیری بسیار مهم و جدی در پیش دارد.
مدیر کل آموزش همگانی معاونت آموزش جمعیت هلال‌احمر از تدوین یک برنامه جامع برای پاسخگویی به این نیاز بزرگ می‌گوید: «ارایه آموزش‌های درک از خطر و مواجهه با مخاطرات به 80میلیون نفر کار ساده‌ای نیست. برای همین هم یک‌سری مقدمات از همان ابتدای راه برای اجرای این بند قانونی آماده شد. نیازسنجی، برنامه‌ریزی اجرایی و پایش برنامه در هر نظام آموزشی اهمیت دارد تا به هدف اصلی که تغییر رفتار مردم است، برسیم. پس باید مطالعاتی انجام می‌شد که نیازسنجی کنیم چه چیزهایی باید در این طرح به مردم ارایه شود و این محتواهای آموزشی در دنیا با چه روش‌هایی به مردم ارایه می‌شود و در طول چه مدت‌زمانی؛ مطالعات در قالب سبد هاب پشتیبان انجام و کارها برنامه‌ریزی شد.»برنامه‌ریزی‌ها براساس گروه‌های سنی در دریافت آموزش‌ها به این صورت است که کودکان 4 ساعت، نوجوانان 5 ساعت، جوانان 6 ساعت و بزرگسالان 8 ساعت در معرض آموزش‌های آمادگی در برابر مخاطرات قرار بگیرند. شمسی‌پور معتقد است: «در نظام آموزشی فاکتورهایی مدنظر بود که براساس آن محتوای آموزشی گروه‌های مختلف تهیه شد که بیشتر آن در سایت KHADEM.IR قابل دسترسی است و این محتوا به صورت متون جزوه پاورپوینت و کلیپ آماده شد. فاکتور دیگر گروه‌های هدف است.»
مهد‌کودک‌ها، مدارس ابتدایی، متوسطه، دانشگاه‌ها، پادگان و ادارات دولتی و خصوصی، مشاغل مختلف، زنان خانه‌دار، بازنشستگان، جامعه روحانیت، نیروهای مسلح و ...؛ گروه‌بندی‌ها مشخص شده است. مهم‌تر اینکه کانال سازمانی ارایه محتوای آموزشی به هر کدام از این گروه‌ها هم در برنامه‌ریزی‌ها تعیین شد. شمسی‌پور می‌گوید: «نمونه موفق اجرای طرح را در گروه سربازان وظیفه داشتیم؛ کاری که با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح صورت گرفت این بود که سربازان در بدو خدمت، آموزش‌های آمادگی در برابر مخاطرات را می‌بینند و چون قشری هستند که می‌توانند به جامعه کمک بیشتری هم کنند، 22 ساعت کلاس کمک‌های اولیه هم می‌گذرانند یعنی به درجه‌ای می‌رسند که خودامدادی و دگرامدادی را هم یاد می‌گیرند و انجام می‌دهند.»
به دنبال الزام قانونی دستگاه‌ها برای ارایه آموزش‌ها هستیم
در حال حاضر طرح جامع آموزش همگانی در روند اجرا به کجا رسیده است؟ مدیر کل آموزش همگانی معاونت آموزش جمعیت هلال‌احمر توضیح می‌دهد: «گروه‌های هدف شناسایی، اهداف تعیین و نیازسنجی‌ها انجام شده است. درحال حاضر وارد این فاز شده‌ایم که با تک‌تک نهادها وارد تفاهم شویم که گروه‌ها را آموزش دهیم. در این مسیر چند سناریو طراحی شده است. ما در جمعیت هلال‌احمر 6هزار مربی آموزشی داریم که اگر بخواهیم کل 80میلیون را در طرح جامع با ظرفیت خود هلال‌احمر آموزش دهیم چیزی حدود 7 تا 8سال زمان نیاز دارد و بودجه کلانی نزدیک به 1500میلیارد تومان هم می‌خواهد. یک سناریو دیگر این است که ما از ظرفیت دستگاه‌ها و نهادهای هدف برای آموزش‌ها استفاده کنیم. راه دیگر تربیت مربی در همه نهادهاست. مثلا در ستاد کل نیروهای مسلح یا وزارتخانه‌ها تربیت مربی هم انجام دهیم. بر همین اساس در جمعیت هلال‌احمر دوره تربیت مربی برای کارکنان خودمان پیش‌بینی کرده‌ایم تا بتوانند تدریس کنند که کار سخت و پیچیده‌ای هم نیست. صرفا یک‌سری مفاهیم ساده بنیادی است که همه آدم‌ها باید بلد باشند؛ همین ظرفیت را در میان امدادگران و داوطلبان هم داریم که به تدریج آموزش می‌بینند.» در حال حاضر، تربیت مربی در وزارت علوم از طریق دانشگاه تربیت مدرس و همچنین در نیروهای مسلح با همکاری جمعیت هلال‌احمر شروع شده است. شمسی‌پور به 14میلیون دانش‌آموز در سراسر کشور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های هدف این طرح جامع اشاره می‌کند: «تلاش داریم علاوه بر ارایه آموزش‌ها در مدارس، خانواده‌های دانش‌آموزان را در برنامه تحت پوشش قرار دهیم تا یک قدم به خانواده آماده نزدیک‌تر شویم. از طرف دیگر تلاش می‌کنیم الزامات دستگاه‌ها را در این برنامه آموزشی بیشتر کنیم . مثلا شرکت‌ها و سازمان‌های بیمه‌ای؛ اگر بتوانیم آموزش را به درستی به مردم ارایه بدهیم بار بیمه‌ها، حوادث و سوانح کاهش پیدا می‌کند، چون خسارت‌های کمتری می‌پردازند. یا اینکه الزامات قانونی طرح را بیشتر کنیم؛ به این صورت که مثلا رانندگان این آموزش‌ها را قبل از دریافت گواهی‌نامه داشته باشند یا به‌طور کلی در جاهای مختلفی که نیاز افراد برای دریافت مدرکی وجود دارد، این دوره‌ها به‌عنوان یک الزام قانونی گنجانده شود.»
در کنار این ساختار، خانه‌های هلال برای مرجع ارایه این آموزش‌های هلال‌احمری طراحی شده است که به گفته مدیر کل آموزش همگانی معاونت آموزش جمعیت هلال‌احمر برای گروه‌هایی است که شاید نتوان آنها را در دیگر نهادها ملزم به آموزش کرد. شمسی‌پور توضیح می‌دهد: «دوره آمادگی در برابر مخاطرات برای کارمندان دولت از تیرماه شروع شده و بسیاری از زیرمجموعه‌ها براساس ابلاغ الزامی سازمان مدیریت بحران تحت این آموزش‌ها قرار می‌گیرند. در همین رابطه شروع همکاری در گروه رانندگان و بسیجیان هم انجام شده است و روال کار درحال پیگیری مستمر است. با این حال برای اینکه طرح به کمال برسد، نیاز به تکمیل و به‌روز رسانی دارد تا نهایتا طرح جامع برای الزامات قانونی دستگاه‌ها و گروه‌های مختلف برای گذراندن این دوره‌های آموزشی به رئیس‌جمهوری ارایه شود و فرآیند را قانونمند و روان‌تر پیش ببریم.»
مدیر کل آموزش همگانی معاونت آموزش جمعیت هلال‌احمر در پایان تأکید می‌کند: «هدف نهایی ما این است که بتوانیم سریع‌تر 80میلیون جامعه ایرانی را به پوشش آموزشی برسانیم و چند‌سال یک‌بار با تکرار آموزش‌ها بازآموزی محتوای به‌روز را برای مردم داشته باشیم. در کنار تلاش‌های جمعیت هلال‌احمر، نیاز اساسی است که دستگاه‌های دیگر اراده جدی برای همکاری داشته باشند؛ مثلا صداوسیما در یک ساعت خوب برنامه‌های آموزشی به صورت مستمر به مردم ارایه دهد تا الگوهایی در ذهن مردم شکل گیرد تا از آمادگی جامعه در مخاطرات و مواجهه با بحران‌ها مطمئن شویم.»