[پولاد امین] و بالاخره سفر هشتاد ساله زنده‌یاد محمدرضا شجریان به پایان رسید و استاد در جوار آرامگاه فردوسی آرام گرفت. سفری بی‌نهایت زیبا که در اوج تمام شد. در مراسمی که تا ساعات آخر معلوم نبود در چه زمانی -و حتی کجا- برگزار خواهد شد. گفته می‌شود دشواری رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای شمار زیادی از علاقه‌مندان استاد که انتظار می‌رفت در مراسم حضور پیدا کنند، دلیل این سرگردانی بوده است.
احترام در شرایط کرونا
آیین خاکسپاری محمدرضا شجریان در جوار آرامگاه فردوسی، در میان جمعیت کثیری از علاقه‌مندان، با حضور شمار زیادی از هنرمندان و اهالی موسیقی برگزار شد. تعدادی از هنرمندان و پیشکسوتان عرصه موسیقی ازجمله حمیدرضا نوربخش، سالار عقیلی، نیما جوان، پوریا اخواص، وحید تاج، زکریا یوسفی، نیلوفر محبی، علی ثابت‌نیا، علی عابدی، حسین علیشاپور، حسین پرنیا، فاضل جمشیدی، کیوان ساکت و… در مراسم تشییع حضور داشتند.
حامد بهداد، سحر دولتشاهی، علی سرابی، تهمورس پورناظری، سهراب پورناظری، داریوش پیرنیاکان و آوا مشکاتیان از دیگر چهره‌های هنری حاضر در این مراسم بودند. از وزارت ارشاد نیز محمدمجتبی حسینی معاون هنری وزیر ارشاد و محمد اله‌یاری مدیرکل دفتر موسیقی در مراسم حضور داشتند. در شرایطی که به گزارش خبرگزاری‌ها جمعیت زیاد حاضران رعایت پروتکل‌های بهداشتی را غیرممکن کرده بود و جانمایی صندلی‌ها برای استقرار مدعوین با رعایت فاصله اجتماعی نیز تأثیری در مدیریت این شرایط نداشت.
تغییرات پی‌درپی
مراسم آیین تشییع و خاکسپاری استاد محمدرضا شجریان که ابتدا قرار بود در روز جمعه برگزار شود اما بعد از برگزاری مراسم غسل و نماز میت در بهشت زهرا و همزمان با انتقال پیکر شجریان به مشهد اعلام شد که به روز شنبه موکول شده است، پر از اتفاقات ناگهانی بود؛ از تغییر زمان خاکسپاری تا تغییر محل خاکسپاری. این تغییرات موجب حواشی زیادی شد و مراسمی که می‌توانست با نظمی درخور برگزار شود، مالامال از حاشیه شد.این مراسم از ساعت ۸ صبح آغاز و پیکر مرحوم شجریان، اسطوره موسیقی و آواز ایران در ساعت ۹ صبح پس از وداع خانواده با پدر، بر دوش خانواده و دوستان تشییع و در آرامگاه ابدی خود در کنار موزه آرامگاه فردوسی مشهد به خاک سپرده شد.
دور از اخوان
خبرگزاری مهر با انتشار تصویری که روز گذشته از مکان خاکسپاری محمدرضا شجریان در جوار اخوان ثالث منتشر شده بود، از تغییر مکان خاکسپاری استاد نوشت: «با آنکه تا دیروز و بنا بر هماهنگی با خانواده شجریان قرار بر تدفین این هنرمند در جوار مقبره اخوان ثالث بود، صبح امروز جانمایی متفاوتی برای محل برگزاری مراسم و تدفین در محوطه توس در نظر گرفته شده که نشان از تغییر مکان خاکسپاری دارد.»
هنوز خانواده شجریان و مسئولان برگزاری مراسم درباره تغییر در زمان و مکان خاکسپاری توضیحی نداده‌اند، اما گفته می‌شود که این تغییرات نتیجه مذاکرات مسئولان و خانواده شجریان است.
یاد استاد
دوستداران استاد که از روز گذشته در انتظار ورود پیکر شجریان و برگزاری مراسم خاکسپاری در جوار فردوسی بودند، ساعت‌ها پیش از آغاز رسمی مراسم خاکسپاری در آرامگاه فردوسی حاضر شده و با همخوانی گاه به گاه قطعات به یادماندنی شجریان یاد استاد را گرامی داشتند. این همخوانی اما پس از خاکسپاری و همزمان با زمزمه «مرغ سحر» همایون شجریان به اوج رسید.
در لحظه خاکسپاری نیز پخش آوای «ربنا» از بلندگوهای مستقر در محوطه توس اشک به چشمان بسیاری از حضار آورد.
ثبت روز تولد استاد به نام «روز ملی موسیقی» در تقویم رسمی کشور از دیگر لحظاتی بود که باعث عکس‌العمل مثبت علاقه‌مندان شجریان شد -که اغلب پشت درهای محوطه توس مانده و شاهد حضور میهمانان ویژه، چهره‌ها و مسئولان فرهنگی و هنری در محل تدفین بودند.
بوسه بر دستان مردم
در پایان مراسم، همایون شجریان به حاضران مراسم گفت که آرامش و اعتبار خود را از مردم می‌گیریم: «هزاردستان موسیقی ایران را به خاک سپردیم و به این مصرع شعر اشاره می‌کنم «به نام خداوند جان و خرد»، همان‌طور که خرد، خرد خدایی است، جان هم، خدایی است. ما آرامش و اعتبار خود را از شما مردم می‌گیریم، باعث همه صبر و شکیبایی ما شما هستید و از همه تشکر می‌کنم که با همه سختی‌های موجود در مراسم تشییع و تدفین استاد شجریان شرکت کردید. اگر این امکان وجود داشت، میلیون‌ها نفر از شما عزیزان می‌توانستند در این مراسم شرکت کنند، من به دستان شما بوسه می‌زنم.»
فراتر از آواز
مدیرعامل خانه موسیقی در مراسم تشییع و خاکسپاری شجریان، او را «فراتر از آواز و هنر ایران» نامید. حمیدرضا نوربخش گفت: «در خصوص شجریان چه می‌توان گفت؛ زیرا همه او را به خوبی می‌شناسند. ایشان فراتر از آواز و هنر ایران بود و بر تارک تاریخ ایران خواهد ایستاد. کمتر هنرمند و شخصیتی را در تاریخ می‌توان در کنار استاد شجریان نهاد که این‌گونه یک ملت را با خود همراه کند. استاد برکات فراوانی داشت. با رفتن شجریان یک ملت همدل شدند. شجریان از ایران هم فراتر بود و به تمام فارسی‌زبانان تعلق داشت». مدیرعامل خانه موسیقی همچنین پیشنهاد کرد تا روز اول مهر که روز تولد استاد شجریان است، به نام ایشان نام‌گذاری شود.
او آفتاب بود
داریوش پیرنیاکان، نوازنده تار و سه‌تار نیز گفت: «ابعاد موسیقایی شجریان به مانند آفتاب است. این آفتاب می‌تابد و همه جا را روشن می‌کند، موسیقی استاد شجریان نیز همین‌گونه است و جای گفت‌وگو ندارد؛ من سالیان سال با این بزرگ بوده و در چندین سال، ماه‌های زیادی را با او زندگی کرده‌ام و تمام ابعاد وجودی این مرد بزرگ را از نزدیک می‌شناسم و شاهد آنها بوده‌ام. دیروز همایون عزیز در تهران گفت هر کس که می‌آید یک پیامی دارد و باید مردم زمانه آن پیام را دریافت کنند، خرد در نزد ایرانیان با خردی که ناسیونالیست‌ها در دنیا مطرح کردند، متفاوت است. ناسیونالیست‌ها خرد را با عقل یکی گرفته‌اند اما در فرهنگ باستانی ما خرد ترازوی نیک و بد است، خرد گوهری است در روان آدمی که در همه عالمیان این موجود است که با تربیت ایرانی این مورد بسیار بارورتر می‌شود. زمانی که به زندگی شجریان از ابتدا تا انتها نگاهی می‌اندازیم، می‌بینیم که تمامی کارهایش براساس خرد و خردورزی بوده است. درواقع شجریان همه چیزش با خرد بود، با خردش حرکت کرد و پیامی که به موسیقیدانانی که پس از او حضور دارند، رساند این بود که خردتان را توانا کنید و براساس خرد خود حرکت کنید، آنجاست که نخواهید لرزید.»
پیرنیاکان علاوه بر تأکید بر پیشنهاد روز ملی موسیقی، گفت که «در شورای عالی خانه موسیقی این موضوع را باید به تصویب برسانیم که پس از این حتما در بزرگداشت‌هایی که برای هنرمندان گرفته می‌شود، باید تندیس شجریان را به عنوان هدیه به آلبوم‌ها و کتاب‌هایی که منتخب می‌شوند، ارایه کنیم. مانند جشنواره‌های سینمایی که تندیس بلورین دارند ما نیز باید تندیس شجریان داشته باشیم.»
و حرف آخر پیرنیاکان: «زمانی که در کشورهای بزرگ خواننده‌ای به این عظمت از دنیا می‌رود عزای عمومی اعلام می‌کنند، چرا برای فوت شجریان عزای عمومی اعلام نکردند؟ باید برای شجریان عزای عمومی اعلام می‌شد؛ زیرا شجریان متعلق به تمام مردم ایران و دنیاست.»