حجتالاسلام والمسلمین امير چهری کارشناس دینی
جامعه زمان و عصر پیامبر، جامعهای است خشمگین و ناموزون. حضرت محمد(ص) با ویژگیهای صفاتی خود ازجمله مهربانی، نوعدوستی در این دوران و عصرهای پس از آن تحول انسانی بهوجود میآورد. اگر سیره رسول خدا(ص) را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهیم درمییابیم که یکی از جلوههای اعجاز رسالت پیامبراکرم(ص) تغییر سبک زندگی جاهلیت به سمت ارزشهای بالای اخلاقی و بشردوستانه بوده است. «و ما ارسلناک الّا رحمةً للعالمین؛ ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.»
رحمت و محبت را باید اساس و بنیاد موفقیت پیامبر اسلام(ص) در جامعه جاهلی آن زمان برشمرد. برترین ویژگی صفاتی پیامبر اکرم(ص) که موجب شده به سبب آن جامعه را متحول سازد، اخلاق و اقدامات بشردوستانه ایشان در طول عمر ارزشمندشان بوده است.
ایثار، رحمت، گذشت، رفق، مدارا و انساندوستی پیامبر(ص) بیش از همه چیز تأثیر بسزایی در بین جامعه جاهلیت آن دوران گذاشته است. بسیاری از رفتارهای ضدبشری که بیان آن نیز بسیار سخت است مانند زنده به گور نمودن دختران، نوعی ارزش در آن جامعه قلمداد میشد، قرآنکریم میفرماید: «فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُم ۖ وَلَو كُنتَ فَظًّا غَليظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِكَ ۖ « به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [= مردم] نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده میشدند.»
این اخلاق کریمانه و انساندوستانه حضرت رسول اکرم(ص) باعث شد که جامعه بشری به سمت ارزشهای والای الهی گرایش پیدا کند؛ یعنی اگر اخلاق رحیمانه و باگذشت و پرمحبت پیامبر(ص) نبود، جامعه بشری تغییری نمیکرد، چراکه اصلاً نمیتوان جوامع را جز با رحمت، محبت و گذشت تغییر داد. ان الله لایغیر بقوم حتی یغیراو ما بانفسهم.
پیامبرخاتم(ص) نسبت به افرادی که به او ستم میکردند و او را مورد آزار قرار دادهاند هم هیچ کینهای به دل نداشت، همه آنها را میبخشید و این رفتار شاخص ایشان بود. تنها در مواردی که حقوق انسانها پایمال میشد، تعرضی به دارایی مردم صورت میگرفت یا ظلمی به فردی میشد و بیعدالتی انجام میگرفت، تجاوز و تعدّی صورت میگرفت، پیامبر(ص) قاطع و محکم با خاطی برخورد میکرد.
به نگاه نگارنده پيامبر(ص)يك شأن الگو بودن برای جامعه انسانی دارد همچنانکه قرآنکریم ایشان را اسوه حسنه میداند، یعنی اخلاق ایشان قابل دست يافتن است كه اگر غير اين بود الگو بودن او بيمعني است، تطبیق در تمام شئون محقق نمیشود زیرا ایشان معصوم بودند ولی در اخلاق، زندگی فردی و اجتماعی قابلیت عمل کردن مانند ایشان وجود دارد.
جامعه زمان پيامبر(ص) يك جامعه خشن، بیادب و نامتوازن بود و پیامبر(ص) چشمه همه فضایل انسانی در آن عصر است و بهترین و برترین الگوی اخلاق انسانی است. هر انسانی این استعداد را دارد که کمال انسانی، مهربانی، گذشت و محبت را در خود شکوفا کند و پیامبر اکرم(ص) به لطف الهی این استعداد را در اوج به کمال رسانده است.
خداوند، پیامبر(ص) را اینگونه توصیف کرد: «وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ؛ تو بر اخلاق بزرگوارانه عظیمی هستی» و از امام صادق(ع) روایت شده: «خداوند، پیامبر(ص) را بر محبت خود تربیت و ادب کرد و سپس گفت:« إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ» بنابراین پیامبر(ص) براساس استعداد، خواست و تلاش خود، به لطف الهی به کمالی رسیده که این کمال توانسته آن تحول بزرگ را ایجاد کند.»
اگر از مولای متقیان درباره شخصیت نبی اکرم (ص) بپرسید ایشان میفرمایند: « طَبِيبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْكَمَ مَرَاهِمَهُ وَ أَحْمَى مَوَاسِمَهُ يَضَعُ ذَلِكَ حَيْثُ الْحَاجَةُ إِلَيْهِ مِنْ قُلُوبٍ عُمْيٍ وَ آذَانٍ صُمٍّ وَ أَلْسِنَةٍ بُكْمٍ مُتَتَبِّعٌ بِدَوَائِهِ مَوَاضِعَ الْغَفْلَةِ وَ مَوَاطِنَ الْحَيْرَةِ.»
او طبيبى است كه همراه با طبّش در ميان مردم مىگردد، مرهمهايش را محكم و آماده ساخته و ابزارهايش را براى سوزاندن زخمها داغ نموده، تا هر جا لازم باشد: در زمينه دلهاى كور و گوشهاى كر و زبانهاى لال به كار گيرد. دارو به دست به دنبال علاج بيماريهاى غفلت و دردهاى حيرت است. اين بيماران وجود خود را از انوار حكمت روشن ننموده و با آتش زنه دانشى درخشان شعله نيفروختهاند.
به نگاه نگارنده ترویج اخلاق حسنه و پایبندی به اخلاق نیکو از وظایف و خصلتهای دولت اسلامی است. همه دستگاهها، همه سازمانها، همه کارکنان و کارگزاران دولت اسلامی باید با همه وجود در پی برپایی اخلاق حسنه در جامعه فعالیت داشته باشند.