حالا که کوه‌های قره‌داغ رو به گرمی و آب‌شدن برف‌ها پیش می‌رود، مسافران و گردشگران بیشتری هم خودشان را به این منطقه از آذربایجان شرقی می‌رسانند تا از ورزقان تا اهر، در دره‌ها و کوه‌ها به گل‌گشت بپردازند. این روزها حفاری‌ها در اطراف معادن مس و طلا و آهن هم حوادث و ماموریت‌های زیادی روی دست تیم امداد کوهستان استان آذربایجان شرقی می‌گذارد. نمونه‌اش حوادثی که در نوروز امسال در این منطقه کوهستانی رخ داد که آخرین آن، عملیات انتقال پیکر فرد جانباخته در نزدیکی معدن طلا بود.
صخره‌های سست معدن
جاذبه‌های گردشگری و دره‌ها و کوه‌هایی که یکی پس از دیگری تکرار می‌شوند، تنها گوشه‌ای از توجه‌ها را در ورزقان به‌خود جلب کرده‌اند که حوادث محدودی را هم به‌خود اختصاص داده؛ مثل مفقودشدن در منطقه کوهستانی و گرفتارشدن در صخره‌ها و دره‌ها، یا آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران و مفقودی گردشگران در این جنگل‌ها که همسایه نزدیک این شهرستان هستند.
جویندگان طلا و حفاری‌های معادن طلا، مس و آهن ورزقان، بیشترین ماموریت‌های کوهستان را برای این شهرستان رقم می‌زند.
«مهدی خدایی» مسئول امداد کوهستان استان آذربایجان‌شرقی می‌گوید: «استان آذربایجان‌شرقی تیم تخصصی امداد کوهستان بسیار ماهری دارد و در اغلب حوادث بزرگ کوهستان که در شمال‌غرب کشور رخ می‌دهد، روی مهارت‌ها و توانایی‌های این تیم حساب می‌کنند. یکی از مناطق پرحادثه آذربایجان‌شرقی از نظر حوادث کوهستان هم منطقه ورزقان است.
این منطقه کوهستانی به‌دلیل وجود معادن ارزشمند مثل طلا و مس، همواره با افرادی روبه‌رو است که برای کاوش به اینجا می‌آیند. کوهستان صخره‌ای اطراف این معادن به‌دلیل انفجارهای پی‌درپی برای فعالیت معدن، با خطر ریزش روبه‌رو است. از طرفی دسترسی به این مناطق بسیار دشوار است و بدون داشتن تجهیزات لازم و مناسب، حتما افراد را دچار دردسر می‌کند.»
ماموریت اخیر امدادگران کوهستان آذربایجان‌شرقی در ورزقان، به انتقال پیکر فردی مربوط می‌شود که در محدوده ممنوعه بیرون از یکی از معادن طلا، به جست‌وجوی طلا رفته و بعد از سقوط از ارتفاع، در دیواره‌ای صخره‌ای افتاده بود.
خدایی می‌گوید: «این فرد را کارگران معدن از دور دیده بودند و حادثه را گزارش دادند. محلی که این فرد در آن سقوط کرده بود بسیار صعب‌العبور بود و نیاز به استفاده از تجهیزات تخصصی صخره‌نوردی داشتیم تا به او دسترسی پیدا کنیم. چالش بعدی، پایین آوردن او از ارتفاع و حمل در مسیر صعب‌العبور بود. در نهایت هم پیکر این فرد برای شناسایی به مراجع قضائی سپرده شد.»
جاده‌های دور از دسترس
حوادث معدن، در هر 4 فصل سال به‌راه هستند و تیم‌های امداد کوهستان را به سمت کوه‌های ورزقان می‌کشانند. زمستان و پاییز، این منطقه حوادث دیگری را از سر می‌گذراند که اغلب آنها به انتقال بیماران یا زنان باردار به مراکز درمانی مربوط می‌شود.
«محمدتقی خداداد لشکری» نجاتگر باسابقه پایگاه امدادی سهند است و در حوادث سخت، امدادگران ورزقان را برای ماموریت‌های کوهستان همراهی می‌کند. او می‌گوید: «ورزقان روستاهای متعدد و پراکنده‌ای در دره‌ها و مناطق صعب‌العبور دارد.
بسیاری از این روستاها حتی از جاده ماشین‌رو هم محروم هستند. زمستان‌ها با بارش برف سنگین، جاده‌های مالرو هم مسدود می‌شود و روستاهای زیادی در محاصره برف، بدون دسترسی به هیچ منطقه دیگری باقی می‌مانند. انتقال بیماران و زنان باردار به مراکز درمانی از سخت‌ترین عملیات‌هایی است که زمستان در این مناطق انجام می‌شود.»
از کوه‌هایی می‌گوید که در فصل گرم سال، بدون در دست داشتن بار و وسایل اضافی هم صعود به آنها دشوار است؛ چه برسد به زمستان‌ها که نیاز به تجهیزات مخصوص است و ماموریت‌هایی که در آن تیم‌های امدادی باید فرد دیگری را هم با خود به نقطه امن برسانند: «حمل افراد مصدوم در این منطقه کوهستانی بسیار دشوار است. چه برسد که این عملیات به زمستان هم مربوط شود.»
زلزله ورزقان، پای او را به دوردست‌ترین روستاهای این منطقه باز کرد و البته خاطره خوشی در ذهن او باقی گذاشت: «برای کمک‌رسانی در زلزله ورزقان به یکی از همین روستاها رفته بودیم که جاده مالرو آن هم مسدود شده بود.
آنجا با نوجوانی روبه‌رو شدیم که با بیماری و عارضه‌ای در رشد پاهایش مواجه بود. مدیرعامل وقت استان آذربایجان‌شرقی را که خودش پزشک ارتوپد بود به این روستا بردیم و پیگیر معالجه‌ودرمان این نوجوان شدیم.
با کمک خیران هزینه‌ای هم برای احداث جاده برای روستا جمع‌آوری شد. در آن روزهای تلخ بعد از زلزله، چنین اتفاق خوشایندی به همه ما روحیه دوچندانی برای ادامه فعالیت در این منطقه را می‌داد.»
حادثه در جنگل‌های ارسباران
ماموریت‌هایی که امدادگران ورزقان را درگیر خود می‌کند، به همین حوادث محدود نمی‌شود؛ گم شدن در جنگل‌های ارسباران از دیگر حوادثی است که پای امدادگران را به ماموریت‌های سخت در این منطقه باز می‌کند.
«بابک آقالار» از امدادگران جمعیت هلال‌احمر ورزقان می‌گوید: «از اردیبهشت‌ماه، با آب شدن برف‌های این منطقه کوهستانی با گردشگرانی مواجه هستیم که برای تفریح به ورزقان می‌آیند. رفتن به جنگل‌های ارسباران توسط این گردشگران ناآشنا با محیط همانا و مفقودی در این منطقه همان.
جنگل‌های ارسباران در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد و وجود دره‌ها و شیب‌های فراوان در آن، باعث سُر خوردن و سقوط به دره می‌شود. یا افراد راه خود را گم می‌کنند و در جنگل‌های کوهستانی گرفتار می‌شوند.»
رها کردن آتش به‌حال خود و رفتارهای پرخطر، طبیعت ارسباران را هم نشانه رفته و سالی نیست که گوشه‌ای از این جنگل‌های چندهزارساله دچار آتش‌سوزی نشود. نمونه‌اش دو آتش‌سوزی وسیع ارسباران در سال 1400 که هرکدام بیش از دوهفته امدادگران و نیروهای اطفای حریق را درگیر خود کرد و خسارت‌های زیادی به بار آورد.
آقالار می‌گوید: «برخلاف تصور عامه، حضور در طبیعتی مثل کوه‌های ورزقان یا جنگل‌های ارسباران نیاز به راهنمای محلی دارد. در غیراین‌صورت احتمال خطر به‌خصوص برای افراد ناآشنا بسیار زیاد است و علاوه بر آسیب زدن به طبیعت، جان این افراد را هم در معرض خطر قرار می‌دهد.»
عملیات 128 روزه در دنای یخ‌زده/ پیچیده‌ترین عملیات کوهستان تاریخ ایران