«امیرحسین» یکی از صدها بیمار نوجوانی است که طی یک سال گذشته به جمع مراجعان ارتوپدی فنی مجتمع توانبخشی هلال‌احمر اضافه شده. آمده تا گارد جدیدش را برای برطرف کردن قوزی که روی شانه راستش سبز شده اصلاح کند. روش جدید درمان این ارتز که در حال حاضر تنها در برخی از مراکز توانبخشی هلال‌احمر ارائه می‌شود، او و خانواده‌اش را امیدوار کرده که نیازی به جراحی ستون فقرات او نیست و با کمک ارتزهای جدید، می‌تواند از تیغ عمل دور باشد و بعد از دو سه سال ستون فقرات پردردش را به شکل عادی ببیند. برای امیرحسین، اینکه دیگر نیاز نیست گارد بزرگی به تن کند که میله‌های فلزی‌اش از یقه لباس بیرون زده و ظاهر او را عجیب نشان می‌دهد، کافی است. 3 سال پیش 10 نفر از کارشناسان توانبخشی هلال‌احمر دوره‌های بین‌المللی این روش را دیده بودند و حالا این دوره‌ها برای کارشناسان 20 مرکز توانبخشی دیگر برگزار می‌شود.
مرضیه موسوی- شهروند آنلاین؛ سال 98 بود که 10 نفر از کارشناسان مراکز توانبخشی هلال‌احمر ایران در دوره‌ای آموزشی که کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و سازمان مطالعات انسانی برگزار می‌کرد شرکت کردند؛ دوره‌هایی برای آشنایی با تازه‌ترین روش درمان انحرافات جانبی ستون فقرات یا همان «اسکولیوز».
حالا دو نفر از این افراد دوره‌دیده در مرکز جامع توانبخشی به عنوان مدرس حضور دارند تا این روش را به سایر کارشناسان توانبخشی در استان‌های مختلف کشور آموزش دهند.
«سحر صادقی»، مسئول آموزش‌های تخصصی اداره کل توانبخشی جمعیت هلال‌احمر می‌گوید: «10 نفر از کارشناسان ما در این دوره بین‌المللی شرکت کردند و با تامین تجهیزات لازم برای آنها، از این روش نوین برای برطرف کردن انحراف ستون فقرات استفاده می‌کنند. در کارگاهی که در این هفته در مرکز جامع توانبخشی برگزار شده، دو نفر از این افراد به عنوان مدرس حضور دارند تا این روش را به سایر مراکز هم اشاعه دهیم.»
او درباره برگزاری دوباره این دوره‌ها و آشنایی سایر مراکز توانبخشی غیروابسته به هلال‌احمر می‌گوید: «اولویت ما در آموزش ابتدا مراکز توانبخشی هلال‌احمر در استان‌های کشور است. بعد از آن قصد داریم تا از مراکز خصوصی‌ای که در بخش ارتوپدی فنی فعال هستند هم برای شرکت در این دوره‌ها دعوت کنیم.»
او زمان سه روزه کارگاه‌های عملی را برای آموزش کافی نمی‌داند و از آموزش تخصصی نفربه‌نفر این شرکت‌کنندگان در ماه‌های آتی خبر می‌دهد: «بعد از این دوره‌ها، هر یک از 20 فرد آموزش‌دیده در این دوره به یکی از استان‌های معین تهران، اصفهان یا مشهد می‌روند تا دوره‌های تکمیلی را برای روش «شنو» بگذرانند.» به گفته او در یک سال گذشته تنها در مرکز توانبخشی تهران، 24 مورد ارتز شنو توسط توان‌خواهان دریافت شده است.
درمان صددرصدی بیماران
روش‌های سابق انحراف جانبی ستون فقرات، معمولا به تثبیت این عارضه تا پایان سن رشد می‌پرداخت تا بعد از گذر از این سن، فرد راهی اتاق عمل و جراحی ستون فقرات شود. تحت تاثیر قراردادن ظاهر افراد و مشخص بودن گاردی که افراد دارای این عارضه باید از آن استفاده می‌کردند در مقابل عوارض بعد از جراحی، معضل چندان جدی‌ای به نظر نمی‌رسد.
«حجت حلمی»، مسئول فنی کلینیک ارتز پروتز توانبخشی مشهد که یکی از مدرسان این کارگاه جدید در مرکز توانبخشی است، می‌گوید: «افرادی که به عارضه اسکولیوز دچار هستند، با بدشکلی‌هایی در ناحیه ستون فقرات روبه‌رو هستند که مشکلات تنفسی و عوارض دیگری برای آنها در پی دارد. در روش قدیمی اغلب با تهیه ارتز، بیماری تثبیت می‌شد تا فرد برای عمل جراحی آماده شود. قطعا جراحی روی سرتاسر ستون فقرات و استفاده از پلاتین در این قسمت از بدن، افراد را با مشکلات جدی‌ای در بزرگسالی و میانسالی روبه‌رو می‌کرد، اما درمان جدید علاوه بر اینکه از ارتز سبک و جمع‌وجوری استفاده می‌شود، ما درمان بدون جراحی را در پیش می‌گیریم و بیشتر بیماران با طی دوره 2 تا 3 ساله می‌توانند به بهبودی برسند.»
او از تهیه بیش از 100 ارتز برای مبتلایان به این عارضه در مشهد در این سال‌ها خبر می‌دهد که همگی صددرصد درمانی که انتظار می‌رفت را دریافت کرده‌اند: «درمان صددرصد برای هریک از توان‌خواهان تعریف خاص خود را دارد. درمان برای عده‌ای از این افراد بهبودی کامل است. برای برخی دیگر کم شدن عارضه و برای گروهی دیگر جلوگیری از پیشرفت بیماری. همه اینها به شرایط فرد بیمار بستگی دارد. آنچه من در این مدت در مرکز توانبخشی مشهد تجربه کردم این بود که همه دریافت‌کنندگان این ارتز از درمان راضی بودند و مشکلات روش قبل را نداشتند.»
بیماران معذب بودند
اغلب دریافت‌کنندگان ارتز انحراف جانبی ستون فقرات، نوجوانان هستند. برای همین شکل و ظاهر ارتزی که استفاده می‌کنند و راحتی آن هم، برایشان مهم است. «مریم پورپونه»، کارشناس توانبخشی اصفهان، دیگر مدرس این دوره می‌گوید: «ما در حال آموزش تهیه مدرن‌ترین نوع ارتزی هستیم که برای انحراف جانبی در دنیا وجود دارد.
انجام این روش روی بیمارانی که مراجعه می‌کردند خیلی خوب جواب داده و بیماران هم به دلیل راحتی و بهتر بودن از آن استقبال خوبی کردند و کم‌کم تعداد افرادی که به دنبال دریافت این ارتز بودند هم بیشتر شد. چراکه ارتزهای قبلی برای نوجوانان خیلی مقبولیت نداشت. گاردی که آنها باید استفاده می‌کردند به گونه‌ای بود که حتی از زیر لباس‌های خیلی گشادهم مشخص می‌شد و آنها را معذب می‌کرد. همچنین پوشیدن آن برای طولانی‌مدت هم برایشان سخت بود. در نتیجه خیلی زود آن را کنار می‌گذاشتند و عارضه به مرور بدتر از قبل هم می‌شد.»
گاردی که با روش جدید ساخته می‌شود، لباسی پلاستیکی و محکم است که به مرور انحراف ستون فقرات را اصلاح می‌کند.
گرچه ساخت این ارتز برای تکنیسین‌ها پیچیده‌تر از ارتزهای قبل است، اما به‌دلیل پذیرش روش جدید از طرف بیمار و درمان موفق‌تر، متخصصان ارتز مراکز توانبخشی هم پیگیر آموزش این روش تازه هستند.
به‌روزترین خدمات ارتوپدی فنی
برگزاری دوره‌های آموزشی برای تکنیسین‌های توانبخشی، سابقه‌ای دیرینه در اداره کل توانبخشی جمعیت هلال‌احمر دارد. دکتر «پیمان پیشگاهی»، مدیرکل توانبخشی جمعیت هلال‌احمر می‌گوید: «ما گسترده‌ترین شبکه توانبخشی کشور هستیم.
به خصوص در بخش ارتوپدی فنی هیچ مرکزی به گستردگی فعالیت‌های توانبخشی هلال‌احمر در کشور وجود ندارد. ما بعد از برگزاری دوره‌های آموزشی برای مراکز توانبخشی، در صورت نیاز به تجهیزاتی که مراکز از آن برخوردار نیستند، آن را برای مراکز تامین می‌کنیم، اما برخی دوره‌ها و روش‌ها هم هستند که امکانات آن در خود استان‌ها وجود دارد و خود مراکز، تامین‌کننده آن هستند.»
پیشگاهی درباره برگزاری دوره‌ها برای سایر توانبخشی‌های کشور می‌گوید: «برخی از دوره‌ها وقتی مدرس اعلام می‌کند با ظرفیت محدودی در آموزش‌پذیران روبه‌رو هستیم مجبور به انتخاب از بین مراکز توانبخشی هلال هستیم، اما برخی دیگر از دوره‌ها که امکانش وجود دارد، برای سایر مراکز توانبخشی هم برگزار می‌کنیم.»
مدیرکل توانبخشی هلال‌احمر درباره هزینه‌های دریافت ارتز پروتز در مراکز هلال‌احمر می‌گوید: «به دلیل اینکه این خدمات در زمره خدمات زیبایی به شمار می‌رود، بیمه، هزینه‌ای از آن را تقبل نمی‌کند. در نتیجه این خدمات برای مردم بسیار گران و پرهزینه هستند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خدمات فنی ارتوپدی در هلال‌احمر علاوه بر اینکه ما جامع‌ترین و گسترده‌ترین مرکز در این زمینه در کشوریم، با اختلاف فاحش هزینه‌های درمان هم روبه‌رو هستیم.»
پیشگاهی درباره دلیل تمرکز توانبخشی هلال‌احمر بر انحرافات ستون فقرات می‌گوید: «اسکولیوز در کشور ما بسیار شایع است. علاوه بر آن برخی بیماری‌ها و مشکلات هستند که به درمان جواب خوبی می‌دهند. این بیماری هم در بین نوجوانان و دختران بسیار شایع است و به دلیل تغییرات ظاهری‌ای که ایجاد می‌کند، باعث گوشه‌گیر شدن این افراد می‌شود و بعد از مدتی هم با مشکلات بسیار زیادی مواجه می‌شوند ازجمله دردهای ستون فقرات. به همین دلیل ما درمان این بیماری را در اولویت‌های خودمان گذاشته‌ایم و روی روش‌های نوین آن تاکید می‌کنیم.»
هلال‌احمر نوروز را به آفریقا و آمریکای لاتین برد