مصطفی درایتی فعال سیاسی

یک جامعه سالم برای این‌که بتواند در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پیشرفت داشته باشد و بتواند تمام حوزه‌های مختلف را با یکدیگر پیوند بزند نیاز دارد تا کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند از طریق گفت‌وگو با یکدیگر تعامل داشته باشند. درواقع می‌توان گفت یکی از نشانه‌های جامعه پیشرفته، مدرن، پذیرفتن فرهنگ گفت‌وگو در عرصه‌های مختلف است. این فرهنگ اما امروزه در جامعه ما و در حوزه‌های سیاست، فرهنگ و اجتماع کمرنگ است. به‌خصوص در حوزه سیاست به دلیل این‌که چارچوب تعامل‌های انتقادی مطرح نشده و بسیاری از کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند ضرورت انتقاد را جدی نگرفته‌اند، باعث شده تا در سیاست آنطور که شایسته است یک تعامل دوسویه که حاصل یک گفت و گوی سازنده است ایجاد نشود. در مسائل اقتصادی اما به دلیل شکل خاص مباحث، گفت‌وگو و تعامل بیشتری در این حوزه وجود دارد و فرهنگ گفت‌وگو یک فرهنگ نابهنجار شناخته نشده است. متاسفانه آن چیزی که باعث شده امروز کشور ما به شدت از فرهنگ گفت‌وگو و به‌ویژه گفت‌وگوی انتقادی فاصله بگیرد این است که انتقاد معنای دعوا و تهمت گرفته و گفت‌وگو به معنای جدال به کار می‌رود. درواقع با این تعابیر حرف‌زدن و انتقاد کردن هیچ حاصلی جز ناآرامی و تخریب گروه روبه‌رو را ندارد. در صورتی که از طریق همین گفت‌وگو است که نقاط اشتراک بین احزاب و گروه‌ها شناخته می‌شود و نکات افتراق می‌تواند به‌عنوان ایده‌ای دیگر پذیرفته شود. انتقاد در صورتی که در چارچوب خود قرار گیرد و به اتهام‌زنی تبدیل نشود، می‌تواند وسیله‌ای برای جابه‌جایی عقاید و بسط و گسترش عقاید مختلف باشد. اما در جامعه ما به دلیل مشکلاتی که همیشه وجود داشته اصل انتقادپذیری به صورت یک قاعده در نیامده است. به صورت خیلی قاطع می‌توان گفت جامعه‌ای که از پذیرش انتقاد سر باز می‌زند و اجازه نمی‌دهد ایده‌ها و حرف‌های دیگران در جامعه طنین‌انداز شود، پیشرفت نخواهد کرد و تنها باعث به وجود آمدن عناد و دشمنی در جامعه خواهد شد در صورتی که اگر این فرهنگ در کشور و به‌خصوص در عرصه سیاست درونی شود بدون‌شک خیلی از خطاها جبران خواهد شد و خیلی از ناراحتی‌ها دیگر وجود نخواهد داشت. در این چند‌سال همه چیز به سمت جار و جنجال پیش‌رفته و درحال حاضر فرصت خوبی است تا نخبگان جامعه روی فرهنگ تعامل و گفت‌وگو بیشتر کار کنند. البته با تمام گفته‌هایی که درباره تأثیر مثبت گفت‌وگو زده شد باید گفت، گفت‌وگو هم مانند تمام اصول اجتماعی دیگر آدابی دارد که تا آن آداب رعایت نشود، نمی‌تواند کارساز باشد. گاهی وقت‌ها سکوت و حرف نزدن می‌تواند تأثیر خیلی بیشتری داشته باشد. خیلی از کسانی که مقید به اخلاق هستند به محض این‌که در یک فضای گفتمانی تنش ایجاد می‌شود خودشان را کنار می‌کشند و ادامه نمی‌دهند. برخی هم منتظرند تا با حرف‌های نا به جا فضا را آلوده و جنجال ایجاد کنند. به همین دلیل است که می‌گویم گفت‌وگو آدابی دارد و هر کسی در هر جایگاهی نباید هر حرفی بزند.