|  زهره واحدی  |  روانپزشک |

نبود فرهنگ گفت‌وگو و فقدان نگاه انتقادی، در نخستین گام، به ضعف ارتباطات سالم و منطقی در میان افراد یک جامعه بازمی‌گردد. زمانی‌که افراد یک جامعه امکان تعامل در بازه‌ای درست و اصولی را نداشته باشند، بدون‌شک امکان بسط فرهنگ گفت‌وگو وجود نخواهد داشت. از سوی دیگر آنچه دارای اهمیت است این است که در بسیاری از وجوه زندگی اجتماعی و فردی، امکان انتقاد از یکدیگر در درون افراد جامعه نهادینه نشده است و دلیل این را هم می‌توان در درون خود افراد و هم در مناسبات قدرت با افراد جامعه جست. کم‌شدن تعامل افراد با یکدیگر و فقدان ارتباطات سازنده و سالم خود عامل ایجاد انواع سوءتفاهم‌ها در برخورد با یکدیگر شده و می‌تواند عامل نزاع و درگیری را نیز فراهم سازد. متاسفانه درحال حاضر ما هم در حوزه گفت‌وگو و هم در زمینه انتقادپذیری دارای ضعف هستیم و دلیل اصلی آن نیز نداشت تمرین در این زمینه و نبود آموزش درست و اصولی است. نخستین بخشی که می‌تواند در این راستا موثر باشد، خانواده است. چرا که نخستین کارکردی که خانواده می‌تواند برای فرد ایفا کند، همانا آموزش تعامل و گفت‌وگوی سازنده است. پدر و مادر همچنین می‌توانند انتقادپذیری را نیز در فرزندانشان به‌عنوان رفتاری شایسته و درست نهادینه کنند و حتی می‌توانند برای این امر از فرزندانشان بخواهند که با رعایت ادب و احترام از آنان انتقاد کنند.  این امر می‌تواند در طولانی مدت عامل ایجاد این روحیه در افراد شود و درنهایت جامعه نیز از ثمرات آن منتفع شود. اما بخش دیگری که می‌تواند فرهنگ گفت‌وگو در جامعه را شکل دهد، آموزش‌های رسمی در آموزش و پرورش و از سوی دیگر رسانه‌ها و به‌خصوص تلویزیون است. چرا که در میان حواس شش‌گانه انسان، بیشترین آموزش از طریق دیدن رخ می‌دهد و درواقع 85‌درصد از مواردی را که می‌پذیریم و در ما نهادینه می‌شود، از طریق دیدن اتفاق می‌افتد. این درحالی است که در بسیاری از برنامه‌های تولید شده، وقتی افراد را مقابل یکدیگر قرار می‌دهند، افراد توان گفت‌وگو با یکدیگر را ندارند و در اغلب موارد نیز میان آنان بحث و جدل درمی‌گیرد و به همین دلیل امکان انتقاد از یکدیگر نیز سلب می‌شود. به این ترتیب زمانی که افراد در رسانه‌ها شاهد آموزش نادرست هستند و این مورد نیز همواره تکرار می‌شود، بالطبع چنین موردی درون آنان نیز نهادینه می‌شود و در جامعه بسط می‌یابد. به این ترتیب برای آن‌که گفت‌وگوی سازنده و انتقادی در میان افراد یک جامعه به فرهنگ بدل شود، باید با تکرار و آموزش مستمر چنین فضایی را ایجاد و تلاش کرد تا این فرهنگ به منش و رفتار مردم جامعه بدل و از حالت انتزاعی
 خارج شود.