«کتابخانه کوچک رایگان»، ایدهای است که از شهر کوچکی در یکی از ایالتهای شمالی آمریکا پا گرفت و به سرعت فراگیر شد. تاد بُل، یکی از شهروندان شهر هادسون ایالت ویسکانسین، درسال 2009 به یاد مادرش که معلم مدرسه و عاشق کتاب و خواندن بود، یک کتابخانه کوچک شبیه به کلبه طراحی کرد. او پس از پر کردن جعبه با کتاب، آن را در محوطه جلوی خانهاش قرار داد. همسایهها و دوستان تاد عاشق کتابخانه کوچکش شدند. او چند کتابخانه دیگر ساخت و به دیگران بخشید، کتابخانههای کوچک و بامزهای که اندازه یک خانه عروسکی بودند و روی همه آنها نوشته شده بود: «کتاب رایگان». مردم میتوانستند کتابها را به خانه ببرند، بخوانند و برگردانند، برخی هم کتابهایی را به این کتابخانهها میبخشیدند.
کمی بعد، وقتی ریک بروکز - از دانشگاه مدیسون ایالت ویسکانسین- با تاد بُل در مورد پتانسیلهای فعالیتهای ترویجی حرف میزد با کتابخانه کوچکی که او به یاد مادرش ساخته بود آشنا شد. تاد و ریک به این نتیجه رسیدند که فرصت خوبی برای رسیدن به اهداف مشترک فراهم شده است. هر یک مهارتهایی داشتند که میتوانست به پیشبرد پروژه کمک کند. بل یک صنعتگر خلاق و باتجربه در ساخت مدلها بود و بروکز در حوزه توسعه آموزش در جامعه و جوانان کار میکرد و تجربه فعالیت در بازاریابی اجتماعی داشت. بنابراین آنها تصمیم گرفتند «کتابخانه کوچک رایگان» را گسترش دهند.
شروع جهانی شدن
بدون هیچ سرمایه برای راهاندازی پروژه، دفتر کار، پرسنل و امکانات، آنها توانستند خودشان را به جامعه معرفی کنند، اما چطور؟ نخستین کتابخانه خارج از محدوده شهر کوچک هادسون در تابستان 2010 راهاندازی شد. در عرض چند ماه هزاران نفر این کتابخانه را دیدند. کمکم افراد بیشتری شروع به پرسیدن درباره این کتابخانهها کردند. مرد نجاری به نام آمیش از شهر کَشتون همان ایالت به این پروژه پیوست و با استفاده از چوبهای به دست آمده از یک انبار تخریب شده در طوفان، ساخت کتابخانههای کوچک را آغاز کرد. کتابخانه کوچک چوبی با شمارههای رسمی در منطقه گسترش پیدا کردند و حرف این طرح دهانبهدهان چرخید. وبسایت راهاندازی شد، داوطلبانی پیدا شدند، بعضی کتابخانههایی ساختند و به این جنبش پیوستند، بعضی کمکهای مالی کوچک کردند و برخی حمایتهای معنوی کردند، این شد که کتابخانه کوچک رایگان کمکم پا گرفت.
سال 2011 پس از آنکه رسانههای ملی آمریکا به این جنبش توجه کردند، 400 کتابخانه کوچک مجانی در سراسر آمریکا ساخته شد. همان موقع بود که بل و بروکز به این فکر افتادند که یک سازمان مستقل ثبت کنند. «کتابخانه کوچک رایگان» در ماه می سال 2012 بهعنوان یک سازمان غیرانتفاعی در ویسکانسین به ثبت رسید و به دلیل فعالیتهای عامالمنفعه از مالیات معاف شد. کتابخانه کوچک رایگان به آمریکا محدود نشد و فراتر از مرزهای جغرافی این کشور رفت. در ژانویه 2015، در سراسر جهان 25هزار کتابخانه کوچک وجود داشت. در ژانویه 2016 این تعداد به 36هزار رسید و در ژوئن سال 2016، 40هزار کتابخانه کوچک رایگان در سراسر جهان به ثبت رسید. نقشه این کتابخانهها روی وبسایت این سازمان غیرانتفاعی موجود است و مردم میتوانند ببیند کدام کتابخانه در دسترسشان قرار دارد.
کسانی که میخواهند این کتابخانه کوچک را داشته باشند میتوانند خودشان دست به کار شوند و کتابخانه بسازند یا از وبسایت این سازمان به صورت آماده تهیه کنند، برخی وبسایتهای فروش دیگر -مثل آمازون- هم این محصول را میفروشند.
ترویج یک ارزش: کتاب و کتابخوانی
تبادل کتابهای خوب و خواندنی و یاری گرفتن مردم از یکدیگر و همچنین ترویج کتاب و کتابخوانی از ارزشهای این سازمان غیرانتفاعی است. هدف این طرح فراگیر شدن دانایی و عشق به خواندن از طریق مبادلات کتاب رایگان در سراسر جهان و همچنین ایجاد یک حس مشترک برای به اشتراکگذاری مهارتها، خلاقیت و دانش بین افراد جامعه و نسلهای مختلف است.