با شروع فصل سرما اهالی تهران همچون همه سالهای گذشته بار دیگر با یکی از معضلات همیشگی و ظاهرا غیرقابل حل خود یعنی آلودگی شدید هوا مواجه شدهاند. اینکه چرا زمستانهای تهران از تابستانهایش آلودهتر است، به پدیده اینورژن یا همان وارونگی هوا بازمیگردد. پدیدهای که بر اثر آن دمای هوا در لایههای بالایی جو از دمای هوا در لایههای پایینی و نزدیک به زمین بیشتر شده و همین امر موجب سکون هوا یا به عبارت بهتر حبس ریزگردها و ذرات منتشره از اگزوز خودروها در نزدیکی زمین و محل سکونت انسانها میشود. از بد حادثه خاصیت پدیده اینورژن به نحوی است که حتی با ممنوعیت تردد همه خودروها و تعطیل کردن کارخانههای آلاینده نیز کیفیت هوا رو به بهبودی نمیرود مگر آنکه بادی بوزد یا بارانی ببارد و آلودگیها را بشوید.
از آبپاشی آسمان تا تراشیدن البرز
از اقدامات همیشگی و دمدستی مثل ممنوعیت تردد خودروها و تعطیل کردن مدارس و ادارات و نهایتا شهر هم که بگذریم، برخی از راهکارها مثل آبپاشی آسمان با کمک هواپیماهای مخصوص سمپاشی را شاید بتوان
فرا ابتکاریترین راه مبارزه با آلودگی هوا در جهان به شمار آورد که در اواخر دهه 80 در همین تهران خودمان به مرحله اجرا گذاشته شد! این اقدام به قدری غیرقابل باور بود که همان زمان بسیاری آن را طنزی ساخته و پرداخته مخالفان دولت تلقی کردند، اما چنین اتفاقی به واقع افتاده بود و تعدادی کمتر از 10 فروند هواپیمای سمپاش با مخزنهای 2هزار لیتری خود آسمان تهران را برای کاهش آلودگی هوا آبپاشی کرده بودند. همان زمان برخی متخصصان با یک جمع و تفریق ساده به این نتیجه رسیدند که اگر این هواپیماها 5سال مداوم و بدونوقفه به کار خود ادامه دهند، راندمانشان نهایتا برابر بارش 2 میلیمتر باران خواهد بود! خوشبختانه این ایده تا قبل از به فنا رفتن منابع زیرزمینی آب پایتخت به کنار گذاشته شد و ایدههای محیرالعقول دیگر چون تراشیدن کوههای شمالی تهران برای تبادل هوای تهران با کرانههای خزر و همچنین کار گذاشتن پنکههای بزرگ در چهار گوشه تهران، قبل از تحمیل هزینههای گزاف به جیب مردم در همان مرحله تحقیق مسکوت ماند.
از زغالسنگ تا بنزین یورو 6
66سال پیش و در زمستان 1952 میلادی، سرد شدن هوا باعث بالا رفتن مصرف زغالسنگ در لندن شد. دود ناشی از سوختن حجم عظیمی از زغالسنگ لندن را برای 4 روز در دودی کشنده فرو برد و تلفات ناشی از این پدیده تا بدانجا بود که موسسات کفن و دفن دچار کمبود تابوت شدند. آلودگی هوا موضوعی نیست که فقط تهران بهعنوان یک کلانشهر با آن مواجه باشد. لندن، مکزیکوسیتی، توکیو، نیویورک، پاریس و دهلینو ازجمله شهرهایی هستند که زمانی وضعیتی حتی بدتر از تهران داشتند، اما با سیاستهای امتحان پس داده و نه فضایی و تخیلی توانستند مشکل خود را تا حدود زیادی مرتفع کنند. ارتقای کیفیت خودروهای شبکه حملونقل عمومی، بالا بردن کیفیت سوخت مصرفی (بنزین یورو 6)، همچنین برخی سیاستهای خاص مثل ممنوعیت تردد خودروهای دیزلی و خارج کردن صنایع آلاینده از محدوده شهرها، همه و همه باعث شدند بسیاری از این شهرها که زمانی ردیفهای بالای فهرست آلودهترین شهرها را به خود اختصاص داده بودند، اکنون در شرایط نرمالی به لحاظ آلودگی هوا قرار داشته باشند.