چند روزی است ویدیویی از خداداد عزیزی چهره سرشناس فوتبال ایران در فضای مجازی دست به دست میشود که در آن، این پیشکسوت ورزشی با الفاظی نامأنوس از سال 1399 خورشیدی یاد کرده و واژگان را نه بر زبان جاری، که گویی چون آب دهان تف میکند. این خشم آتشین از سال کهنه در نظر نخست چندان عقلایی نمینماید چه آن که بسیار شنیدهایم هیچ کدام از «روز»های خدا بد و شر نیستند، حال «سال» که جای خود دارد، اما آنچه تعابیر به کار رفته در این ویدیو را قابل درک میکند تجربه مشترکی است که همه ما همراه با خداداد در سال 99 لمس کرده و شوربختانه حتی نمیتوانیم در آستانه ورود به سال 1400 خورشیدی مدعی شویم که آن را پشت سر گذاشتهایم. تجربهای که در شکل بلیهای به نام «کرونا» رخ نمود و علاوه بر تغییر ترسناک سبک زندگی همهمان، عزیزانی از میان خانواده، بستگان، دوستان، همکاران و حتی آنانی که از نزدیک ندیده اما دل در گروشان داشتیم را به قربانگاه خود برد و شمع وجودشان را خاموش کرد. در این لحظه که این متن بر کاغذ جاری میشود بیش از 60 هزار نفر از ایرانیان بر اثر عوارض ناشی از ابتلا به بیماری کرونا جان خود را از دست دادهاند. از بین این 60 هزار و اندی، ارزشگذاری حیات هیچ یک کاری شدنی نیست چه آن که هر یک نقشی چون پدر، مادر، همسر، فرزند، رفیق، همکار و... بر عهده داشتهاند و فقدانشان امروز خلأیی است در ادامه راه زندگی خویشان و وابستگان. اما از میان قربانیان بودند کسانی که به واسطه منشأ اثر بودن در رشته و حوزهای خاص نامشان نزد ایرانیان آشنا مینمود و رفتنشان بیش از سایرین به چشم آمد و دریغ آورد. در این گزارش کوتاه یادی داشتهایم از برخی از این چهرهها به نمایندگی از همه آنانی که در مبارزه نابرابر با این بیماری منحوس تاب نیاورده و اسیر خاک شدند.
روحانیون
سید هادی خسروشاهی: این روحانی شهیر که در همگرایی نخبگان اسلام و مسیحیت نقشی بسزا داشت یکی از نخستین چهرههای مشهوری بود که قربانی کرونا شد و 8 اسفند 1398 خورشیدی در 81 سالگی درگذشت. حجتالاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی از تاریخنگاران نهضتهای اسلامی و از پیشگامان فعالیتهای بینالمللی حوزههای علمیه در تاریخ معاصر ایران بود که در مجامع فکری جهانی به عنوان نمایندهای وزین از طرف تفکر اسلامی-شیعی حاضر میشد.
سیدهاشم بطحایی گلپایگانی: روحانی، مرجع تقلید، سياستمدار و نماینده تهران در پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم 26 اسفند 1398 خورشیدی در 78 سالگی تسلیم ویروس کرونا شد و به دیار باقی رفت. سیدهاشم بطحایی که سابقه تدریس در دانشگاه تهران را نیز در کارنامه خود دارد، در حوزه علمیه قم به تعلیم درس خارج در بحثهای قضاء، شهادت، حدود، دیات و عقود تملیکی اشتغال داشت.
روحالله حسینیان: این روحانی سیاستمدار که از اعضای جبهه پایداری به شمار میرفت و سابقهاش در دستگاه قضا و نهادهای اطلاعاتی، او را به چهرهای سرشناس برای مردم ایران تبدیل کرده بود، 4 شهریور 1399 خورشیدی در بیمارستان خاتمالانبیا درگذشت. در کارنامه حسینیان که از سال 1374 ریاست مرکز اسناد انقلاب اسلامی را بر عهده داشت، قائم مقامی دادستان انقلاب اسلامی در وزارت اطلاعات و همچنین نمایندگی تهران در مجالس هشتم و نهم را میتوان مشاهده کرد.
داوود فیرحی: صاحب دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران، صاحب تحصیلات حوزوی تا سطح عالی، استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم و... فقط بخش اندکی از کارنامه این روحانی و پژوهشگر سرشناس است که 21 آبان 1399 خورشیدی در مقابله با ویروس کرونا تاب نیاورد و در 56 سالگی درگذشت.
عباس موسویان: روحانی سرشناسی که جزو نظریهپردازان اقتصاد اسلامی به شمار میرفت از دیگر تلفات ویروس کرونا در بین روحانیون بود که 19 مرداد 1399 خورشیدی در 60 سالگی درگذشت. موسویان برای سالیان ریاست پژوهشکده نظامهای اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مدیریت گروه فقه اقتصادی مرکز جهانی علوم اسلامی و همچنین سردبیر فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی را بر عهده داشت.
هنرمندان
خسرو سینایی: کارگردان و فیلمنامهنویس شهیر سینمای ایران را هم میتوان از جمله نخستین قربانیان اسم و رسمدار بیماری کرونا در ایران لقب داد. سینایی اوایل مرداد ۱۳۹۹ خورشیدی به دلیل عفونت ریه ناشی از ابتلا به بیماری کرونا در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان امیر اعلم تهران بستری شد و شمع زندگیاش در ۱۱ مرداد به خاموشی گرایید. پیکر او ۱۲ مرداد بدون برگزاری مراسم عمومی و تنها با حضور خانوادهاش در قطعه هنرمندان بهشت زهرا در کنار مزار محمدعلی کشاورز به خاک سپرده شد.
اکبر عالمی: این مجری و کارشناس سرشناس تلویزیون را در زمره قربانیانی باید قلمداد کرد که خود به استقبال کرونا رفتند و آن را در آغوش کشیدند! عالمی ۱۰ مهرماه ۱۳۹۹ برای ساخت یک مستند با موضوع بیماری کرونا راهی بیمارستانی شد. اما با وجود رعایت پروتکلهای بهداشتی، او و سه همکار دیگرش به کرونا مبتلا شدند. او با بدتر شدن بیماری، در بیمارستان بستری شد و نهایتا بامداد ۲۲ مهر ۱۳۹۹ در ۷۵ سالگی درگذشت.
چنگیز جلیلوند: صدای ماندگار سینمای ایران ۲ آذر ماه ۱۳۹۹ بر اثر ابتلا به ویروس کرونا در 85 سالگی در بیمارستان خاتمالانبیا تهران خاموش شد و پیکرش ۵ آذر ۱۳۹۹ در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. عشق فیلمهایی که با صدای جلیلوند زندگی کردهاند، یاد و خاطره او را در قالب شخصیتهایی که ستارههایی چون مارلون براندو، پل نیومن، برت لنکستر، و... بر پرده سینما ساختهاند فراموش نخواهند کرد. جلیلوند همچنین در فیلمهای سینمایی ایرانی بهجای محمدعلی فردین، بهروز وثوقی، ناصر ملک مطیعی، ایرج قادری و سعید راد به عنوان صداپیشه به هنرنمایی پرداخته است.
کامبوزیا پرتوی: این فیلمنامهنویس و کارگردان سرشناس سینمای ایران دو هفته پیش از وفات برای انجام عمل قلب در بیمارستان بستری شده بود اما ابتلا به کرونا باعث سکته مغزی و نهایتا مرگ او در 4 آذر 1399 خورشیدی در 64 سالگی شد. پیکر کامبوزیا پرتوی ۵ آذر ۱۳۹۹ در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. او برای ساخت فیلم «ماهی» جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم جیفونی ایتالیا و جایزه یونیسف از جشنواره فیلم برلین و جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم آدلاید استرالیا را به دست آورد.
پرویز پورحسینی: هنگامی که در ۲۴ آبان ۱۳۹۹ اعلام شد پرویز پورحسینی به ویروس کرونا مبتلا شده و در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان بستری است، بسیاری از علاقهمندان سینمای ایران برای شفای او دست به دعا برداشتند. اما پورحسینی در نهایت پس از چند روز مبارزه با بیماری، ۷ آذر ۱۳۹۹ در بیمارستان فیروزگر تهران، در ۷۹ سالگی درگذشت. هنرنمایی پورحسینی در آثاری چون کمالالملک، طلسم، مردی که موش شد، باشو غریبه کوچک، کشتی آنجلیکا، بلندیهای صفر، مریم مقدس، رستاخیز، قاتل اهلی، و... از یادها نخواهد رفت.
ورزشکاران
محمود یاوری: بازیکن پیشکسوت تیمهای شاهین اصفهان و پاس تهران که در عرصه مربیگری فوتبال بیش از دوران توپ زدن در زمین برای خود شهرت کسب کرد 20 آبان 1399 خورشیدی در 81 سالگی مغلوب ویروس کرونا شد و درگذشت. در کارنامه محمود یاوری سرمربیگری تیم ملی فوتبال ایران (سال 1363)، هدایت تیم ملی جوانان ایران (سال 1356)، هدایت تیمهای ملی ب و تیم ملی امید (سال 1357) را میتوان مشاهده کرد.
مهرداد میناوند: خبر درگذشت این چهره شهیر و پرطرفدار فوتبالی یکی از شوکهکنندهترین اخبار مربوط به مرگ و میرهای کرونایی بود. این ملی پوش اسبق و بازیکن محبوب تیم فوتبال پرسپولیس تهران 30 دی 1399 خورشیدی در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان لاله تهران بستری شد و 8 روز بعد در هشتم بهمن 1399 بر اثر آمبولی ریه درگذشت. در پی این واقعه جانی اینفانتینو رئیس وقت فیفا طی نامهای درگذشت مهرداد میناوند را به فدراسیون فوتبال تسلیت گفت.
علی انصاریان: درگذشت علی انصاریان آن هم تنها یک هفته پس از فوت مهرداد میناوند جامعه فوتبال ایران را در عزایی مضاعف فرو برد. همکاری این دو در یک برنامه تلویزیونی اینترنتی آن هم کمی قبل از درگذشتشان، این شایعه را که ابتلای آنها به ویروس کرونا در این برنامه اتفاق افتاده را تقویت کرد.
الهام شیخی: بازیکن سابق تیمهای فوتسال زنان قم 7 اسفند 1398 خورشیدی در پی ابتلا به ویروس کرونا در 23 سالگی درگذشت تا عنوان نخستین ورزشکار حرفهای قربانی این ویروس منحوس در ایران را از آن خود کند. الهام شیخی، متأهل و ساکن شهر قم، از ۱۵ سالگی بازی میکرد. شیخی یک هفته در یکی از بیمارستانهای شهر قم بستری بود و برخی او را جزو نخستین مبتلایان به کرونا در ایران بر میشمارند.
کیوان نیک نفس: یکی دیگر از ورزشکاران سرشناس قربانی کرونا کیوان نیکنفس دروازهبان سابق تیم ملی فوتبال ایران و تیم پاس تهران بود که 22 آبان 1399 خورشیدی جان به جان آفرین تسلیم کرد. کیوان نیکنفس در دهههای 40 و 50 خورشیدی از دروازهبانهای مطرح فوتبال ایران محسوب میشد و سالها در تیم ملی و تیمهای باشگاهی بازی کرد.
سیاسیون
فاطمه رهبر: در کارنامه رهبر سابقه نمایندگی دورههای هفتم، هشتم، نهم و همچنین دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس را میتوان مشاهده کرد، با این تفاوت که او نیز همچون محمدعلی رمضانی نماینده حوزه انتخابیه آستانه اشرفیه در مجلس یازدهم، پیش از شروع به کار این مجلس، در 17 اسفند 1398 خورشیدی بر اثر بیماری کرونا در 55 سالگی درگذشت.
محمدعلی رمضانی: این سیاستمدار اصولگرا که در یازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه آستانه اشرفیه (استان گیلان) نامزد شده و توانسته بود با کسب ۱۳ هزار و ۹۴۸ رأی نفر اول این حوزه انتخاباتی شود پیش از آغاز به کار مجلس یازدهم در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۹۸ بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشت. در سابقه رمضانی صدمات شیمیایی ریه ناشی از جنگ ایران و عراق نیز وجود داشت که همین کار او را در مقابله با کرونا سختتر کرد.
سیدمحمد میرمحمدی: سیاستمدار قدیمی و عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام که در کارنامهاش نمایندگی حوزه انتخابیه قم در دورههای ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی و همچنین سابقه ۱۲ سال رئیسدفتری در دو دولت سیدعلی خامنهای و دولت اول اکبر هاشمی رفسنجانی دیده میشود 12 اسفند 1398 خورشیدی به خاطر ابتلا به بیماری کرونا در بیمارستان مسیح دانشوری در روز تولد ۷۱ سالگیاش درگذشت.
حسین شیخالاسلام: سیاستمدار و عضو دانشجویان مسلمان پیرو خط امام که در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ سفارت آمریکا را تصرف کردند یکی دیگر از سیاسیون سرشناس قربانی کرونا بود که 15 اسفند 1398 خورشیدی در 67 سالگی درگذشت. شیخالاسلام در فاصله سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶ به عنوان معاون سیاسی وزارت امورخارجه فعالیت میکرد. حزبالله لبنان، جنبش اَمل، جنبش نجباءعراق، رئیس دفتر سیاسی حماس و دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین در پیام هایی درگذشت حسین شیخ الاسلام را تسلیت گفتند.
محمدرضا راهچمنی: این پزشک و سیاستمدار اصلاحطلب که در سالهای اخیر به عنوان دبیرکل حزب وحدت و همکاری ملی و صاحبامتیاز و مدیرمسئول روزنامه اسرار فعالیت میکرد، 19 اسفند 1398 خورشیدی در پی ابتلا به بیماری کرونا در بیمارستان مسیح دانشوری در 64 سالگی درگذشت. در کارنامه راهچمنی نمایندگی حوزه انتخابیه سبزوار در دورههای دوم، چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی را میتوان مشاهده کرد.
عیسی جعفری: نماینده حوزه انتخابیه بهار و کبودراهنگ در دورههای هشتم و یازدهم مجلس شورای اسلامی، ۲۳ تیر ۱۳۹۹ در 59 سالگی درگذشت تا نام او نیز در ردیف نمایندگان ناکام مجلس یازدهم که کرونا مانع ورودشان به ساختمان بهارستان شد قرار بگیرد. جعفری صاحب مدرک کارشناسی در رشته فقه و حقوق و کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری بود.
روزنامه نگاران
روحالله رجایی: سردبیر روزنامه جامجم از جمله سرشناسترین روزنامهنگارانی بود که در برابر کرونا تاب تحمل نیافت و ۳۰ تیر 1399 خورشیدی در 38 سالگی درگذشت. رجایی که دانشآموخته مقطع دکتری رشته علوم ارتباطات بود از سال ۱۳۸۰ روزنامهنگاری را به صورت حرفهای آغاز کرد. در کارنامه رجایی حضور در رسانههای مختلف ازجمله روزنامه همشهری، همشهری جوان و تهران امروز را میتوان مشاهده کرد.
سهیل گوهری: او که تنها اندکی پس از به دست گرفتن پست مدیریت روابط عمومی باشگاه استقلال به بیماری کرونا مبتلا شد، نهایتا 27 تیر 1399 دستهای خود را به علامت تسلیم بالا برد و در 41 سالگی درگذشت. گوهری کمتر از ۲۴ ساعت پس از انتصاب به عنوان مدیر روابط عمومی باشگاه استقلال، از این سمت استعفا داد و در بخشی از نامه استعفای خود، درگیر شدن خانوادهاش به بیماری کرونا و عدم تمرکز کافی ناشی از مشکلات خانوادگی را دلیل این استعفا ذکر کرد.
ابراهیم امینزاده: این روزنامهنگار قدیمی نیز در پی ابتلا به بیماری کرونا، 3 شهریور 1399 درگذشت. امینزاده پس از دریافت دیپلم و پذیرش در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته روزنامهنگاری، با نشریات گوناگون به همکاری پرداخت و سال ۱۳۵۰همکاریاش را با روزنامه اطلاعات آغاز کرد که ۲۵ سال به درازا کشید. ۱۰ سال فعالیت در روزنامه ایران و نیز همکاری با بخش استانهای روزنامه جام جم از جمله سوابق روزنامهنگاری او به شمار میرود.
علی اکرمی: او نیز یکی دیگر از روزنامهنگارهایی بود که اسیر ویروس کرونا شد و 10 اسفند 1399 در 43 سالگی درگذشت، آن هم در حالی که یکی از کوتاهترین دورههای بیماری را پشت سر گذاشت. محمود واعظی و برخی دیگر از اعضای دولت در پی انتشار خبر درگذشت اکرمی در صفحههای شخصی خود این فقدان را تسلیت گفتند.
سید عبدالله زاویه: از سردبیران «خبرگزاری فارس» بود که 4 فروردین 1399 خورشیدی براثر ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان بقیهالله تهران درگذشت. زاویه از روزنامهنگاران باسابقه و سردبیر شیفت بامدادی خبرگزاری فارس بود. در سابقه او قلم زدن در روزنامههای رسالت، جامجم و جوان را میتوان مشاهده کرد.
دیگر حوزهها
فریبرز رئیسدانا: نویسنده، اقتصاددان و استاد دانشگاه که دانشآموخته مدرسه اقتصاد لندن به شمار میرفت 26 اسفند 1398 در 75 سالگی درگذشت تا در سلک قربانیان سرشناسان ویروس کرونا قرار گیرد. رئیسدانا علاوه بر کار تخصصی در زمینه پژوهش و تدریس رشته اقتصاد، به کارهای سیاسی، اجتماعی، ادبی و مطبوعاتی نیز میپرداخت. او همچنین نویسنده بیش از 15 کتاب درباره مسائل اقتصادی و سیاسی مانند آزادی و سوسیالیسم، اقتصاد سیاسی توسعه و منش روشنفکری است.
جمشید پژویان: اقتصاددان شهیر ایرانی، رئیس سابق شورای رقابت و استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه آزاد اسلامی که به دلیل ابتلا به بیماری کرونا در بیمارستان کیان تهران بستری بود، صبح روز دوشنبه ۲ تیر ماه ۱۳۹۹ خورشیدی در 75 سالگی درگذشت. پژویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری اقتصاد را در دانشگاه ایالتی یوتا گذرانده بود. او یکی از حامیان طرح هدفمندسازی یارانهها در ایران بود.
بدرالزمان قریب: زبانشناس و تنها زن از اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی که در سلک چهرههای ماندگار و مشاور رئیس فرهنگستان زبان نیز بود، 7 مرداد 1399 خورشیدی در 90 سالگی درگذشت تا یکی از پر سن و سالترین قربانیان سرشناس کرونا لقب بگیرد. قریب بیش از دو دهه عضو شورای علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. او سال ۱۳۷۷ به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و در سال ۱۳۷۸ به سمت سرپرست گروه گویششناسی این فرهنگستان انتخاب شد.
عباس صفاری: این شاعر، طراح، نقاش و مترجم شهیر 7 بهمن ۱۳۹۹ بر اثر ابتلا به بیماری کرونا در آمریکا درگذشت تا یکی از قربانیان سرشناس اما دور از وطن نام بگیرد. او کار خود را با ساخت ترانههایی برای فرهاد مهراد، گیتی پاشایی و دیگر خوانندگان پاپ آغاز کرد، هرچند پرآوازهترین آنها ترانه «اسیر شب» بود که با صدای فرهاد مهراد و آهنگسازی محمد اوشال منتشر شد.
نرجس خانعلیزاده: نام نرجس خانعلیزاده در این فهرست از آن جهت مهم است که او نخستین قربانی ثبت شده همهگیری کرونا در ایران، از میان کادر پزشکی محسوب میشود. خانعلیزاده تا هنگام وفات بهعنوان پرستار در بخش اورژانس بیمارستان میلاد لاهیجان مشغول به خدمت بود. او ۴ اسفند ۱۳۹۸ با عوارض مشابه ابتلا به ویروس کرونا و به دلیل عوارض ریوی و تنگی نفس در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان بستری شد. اما در بعدازظهر روز ۶ اسفند ۱۳۹۸ در 24 سالگی درگذشت.