[یادداشت-مهدی فضائلی] وصیتنامه شهدا منبع مهم و بسیار گویایی برای روشنگری این حقیقت است که باورهای دینی و پایبندی به اسلام مهم‌ترین عامل حضور در جبهه‌ها و شرکت در دفاع مقدس در برابر دشمن بوده و این حقیقت مهم بیش از هرزمان، باید با زبان هنر به نسل‌های امروز و آینده نشان داده شود.برخی ناسیونالیسم را در زبان فارسی «ملت‌پرستی» ترجمه کردهاند. شهید مطهری در کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران، تأکید می‌کند در دین اسلام، ملیت و قومیت به معنایی که امروز مصطلح و رایج است هیچ جایگاه و اعتباری ندارد، لیکن این را هم به صراحت متذکر می‌شوند که ناسیونالیسم اگر تنها جنبه مثبت داشته باشد، یعنی موجب همبستگی بیشتر و روابط حسنه بیشتر و احسان و خدمت بیشتر به کسانی که با آنها زندگی مشترک داریم بشود ضدعقل و منطق نیست و از نظر اسلام هم مذموم شمرده نمی‌شود.
از این مقدمه کوتاه که بگذریم، رابطه اسلام و ایران از موضوعاتی است که ملی‌گراهای ایرانی که از اواخر قرن ۱۹ در ایران متولد شدند، روایت‌های ناصوابی از آن ارائه و تلاش کردهاند حقیقت واحد اسلام و ایران را به سمت تقابل سوق بدهند که البته توفیق چندانی هم نداشته‌اند؛ حقیقت واحدی که در نتیجه رویگردانی ایرانیان از حکومت ساسانی به دلیل فساد و تبعیض غیرقابل تحمل آن و پذیرش تدریجی و آگاهانه اسلام، شکل گرفت.
یکی از برهه‌هایی که نه تنها پنبه این تقابل را زد، بلکه اوج اتصال و حقیقت واحد بودن آن را نمایان کرد، دوران دفاع مقدس بود.
در هشت سال دوران جنگ تحمیلی، آنچه ملت ایران به ویژه جوانان آ نرا در برابر تهاجم بیگانه، یکپارچه و متحد ساخت و فداکاری‌هایی را شاهد بودیم که فقط در صدر اسلام، سابقه آن را شنیده یا خوانده بودیم، انگیزه های دینی و اسلامی بود.
«حب‌الوطن من‌الایمان» در این دوران آنچنان جلوه‌گر شد که هیچ به‌ظاهر ملت‌پرستی، در ذهن خود هم نمی‌توانست آن را تصور بکند.
جالب اینکه در این دوران، به رغم اینکه خاک و سرزمین ایران عزیز مورد تجاوز دشمن قرار گرفته بود و دشمن هم ظاهرأ یک کشور عربی (و در واقع همه دنیا) بود، هیچ بخاری از ملی‌گراها و ناسیونالیست‌ها بلند نشد؛ این جماعت یا گوشه عزلت برگزیدند، یا در نقش ستون پنجم، کارشکنی می‌کردند و یا به خارج از کشور پناه بردند.وصیتنامه شهدا، منبع مهم و بسیار گویایی برای روشنگری این حقیقت است که باورهای دینی و پایبندی به اسلام مهم‌ترین عامل حضور در جبهه‌ها و شرکت در دفاع مقدس در برابر دشمن بوده است و این حقیقت مهمی است که بیش از هرزمان، باید با زبان هنر به نسل‌های امروز و ینده نشان داده شود.