شهروند | در مراودات سیاسی و بین‌المللی ممالک در جهان معاصر، درک و تبیین صحیح و کامل از قدرت و توان ملی، مقتضیات حاکم بر محیط منطقه‌ای و بین‌المللی، شناخت فرصت‌ها و تهدید‌های موجود دارای اهمیت است. قاره آفریقا نیز با ویژگی‌های جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، در عصر پس از جنگ سرد و رونق منطقه‌گرایی، به یکی از مناطق تأثیر‌گذار تبدیل شده است. آفریقا دارای ذخایر عظیم نفت، گاز و سایر مواد معدنی طبیعی مانند کبالت، طلا و الماس است. این قاره، علاوه بر محصولات کشاورزی، دارای مواد ضروری اولیه تولیدات صنعتی چون روغن نخل، کاکائو، چای، قهوه و وانیل است.
کشورهای درحال توسعه قاره آفریقا در کنار ظرفیت‌های سیاسی و فرهنگی چشمگیر، سرزمین‌هایی غنی از لحاظ مواد خام و معدنی، استعدادهای بسیار کشاورزی، ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی فراوان، بازار بکر و گسترده و نیروی کارگر ارزان هستند؛ همچنین مورد توجه جدی قدرت‌های اقتصادی غرب و مقصد برنامه‌های میان و بلندمدت قدرت‌های اقتصادی نوظهور و اولویتی مهم در سیاست خارجی این کشورها محسوب می‌شوند.
ایران نیز در این خصوص، سیاست خارجی خود را در آن قاره بر مبنای بسط و گسترش روابط با کشورهای آفریقا قرار داده است. دیروز دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با حضور نمایندگانی در سطح مقامات عالی کشورهای آفریقایی، ازجمله وزرای اقتصادی بیش از ۳۰ کشور آفریقایی، برگزار شد. یکی از مناطقی که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه خاصی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پیدا کرد، قاره پهناور آفریقا بود؛ ازاین رو، روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با کشورهای قاره آفریقا در اولویت‌های سیاست خارجی کشور قرار گرفت.
انقلاب اسلامی ایران به‌دلیل ویژگی‌ها و خوی ضد‌تبعیض نژادی و استعمارستیزی‌اش به سرعت مورد توجه مردم کشورهای مظلوم دنیا و ازجمله آفریقا قرار گرفت و با کسب قدر و منزلت نزد ملت‌های آفریقایی، از اعتبار روزافزونی برخوردار شد. پس از پیروزی انقلاب، گسترش و تعمیق روابط با کشورهای قاره آفریقا در تمامی ابعاد آن، یکی از مهم‌ترین رویکردها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی قرار گرفت. بر این اساس، از ابتدای پیروزی انقلاب، به نحو چشمگیری بر میزان سطح همکاری با کشورهای آفریقایی افزوده شد و اکنون به‌گونه‌ای با تمام کشورهای آن قاره روابط سیاسی برقرار است. این در حالی است که در دوره پهلوی ایران فقط در 9 کشور از این قاره نمایندگی سیاسی داشت.
از سوی دیگر، جالب است بدانید یک‌سوم اعضای سازمان ملل متحد را کشورهای آفریقایی تشکیل می‌دهند. همچنین، نیمی از کشورهای جنبش عدم‌تعهد که بزرگ‌ترین جنبش جهان بعد از سازمان ملل است و نیمی از سازمان همکاری کشوری‌های اسلامی از قاره آفریقا هستند. به همین سبب در مجامع بین‌المللی نقش آفریقا محوری است و تعامل ایران با آفریقا می‌تواند نقشی حیاتی و مهم داشته باشد.
در این سال‌ها کشت فراسرزمینی، حمل‌ونقل، ساخت نیروگاه و تولید برق، سدسازی و آموزش و بهداشت از مهم‌ترین زمینه‌های همکاری ایران و آفریقا محسوب می‌شود که از طریق برگزاری کمیسیون‌های مشترک و انعقاد قراردادهای تجاری و در سطحی کلی‌تر از طریق سازوکارهای موجود در سازمان‌های اقتصادی آفریقایی قابل حصول بوده است.
جمهوری اسلامی ایران در عرصه فناوری‌های نو از جایگاه والایی در جهان برخوردار است و در این راستا، مراکز علمی ایران و کشورهای آفریقایی که در عرصه‌های مزبور صاحب فناوری هستند می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند و این علوم جدید شامل نانو، بیوتکنولوژی و فناوری اطلاعات هستند.
فضای مثبت ایجادشده - آنچنان که دیروز رئیس‌جمهوری بدان اشاره کرد: «ما آفریقا را به‌خاطر آفریقا می‌خواهیم» - ضرورت تسهیل مراودات سیاسی، فرهنگی، تجاری و کشف زمینه‌های جدید همکاری را ایجاب می‌کند. واضح است که توسعه مناسبات تجاری به افزایش سطح رفاه عمومی و تحکیم روابط دوجانبه منجر می‌شود؛ موضوعی که مردم ایران و قاره پهناور آفریقا خواهند توانست آثار آن را احساس کنند.
رئیس‌جمهور دیروز به چند نکته مهم در مورد تحقق روابط متقابل اقتصادی ایران و آفریقا اشاره کرد که بایستی مبنای سیاست‌ها و هدفگذاری‌ها قرار گیرد:
فراوری معادن در آفریقا از موضوعات مهمی است که با توجه به دانشی که ما در این زمینه داریم، می‌تواند به فروری معادن آفریقا کمک کند.
امکان ساخت پالایشگاه و نیروگاه از سوی جمهوری اسلامی وجود دارد و می‌توانیم در این زمینه با کشورهای آفریقای همکاری داشته باشیم.
رفع مشکل نقل وانتقال مالی و پولی از زیرساخت‌های ضروری است. در قاره آفریقا ارتباط با کشورها نسخه مختص خود را می‌طلبد و باید برنامه‌های متفاوت برای هر کشور و اقلیم داشت.
بایستی تاکید کنیم که سهم ما از تجارت با قاره آفریقا، سهم ناچیزی است و برای افزایش تجارت باید ضمن معرفی کالاهای ایرانی به بازار آفریقا، فراهم آوردن شناخت مناسب از قوانین و بازار طرفین، موانع حمل کالا و جابه‌جایی پول برطرف شود. میزان تجارت ایران با کشورهای آفریقایی اکنون نزدیک به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است که در مقابل حدود هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار گردش مالی این قاره، رقمی ناچیز به شمار می‌رود، درحالی‌که آفریقا ظرفیت جذب تمام انواع کالاهای ایرانی را دارد. با حذف سیطره و سلطه استعمارگران سنتی در آفریقا و روی کار آمدن مدافعان منافع ملی در آفریقا، ایران خواهد توانست بر میزان حضور خود در بازارهای آفریقا بیفزاید.