[فرشته کیانی] امروز 50 سال از پایان جنگی می‌گذرد که دو دهه طول کشید و جان بیش از 2 میلیون غیرنظامی را گرفت؛ جنگ ویتنام که در این کشور به‌عنوان جنگ آمریکا شناخته می‌شود. در طول این جنگ، آمریکا بیش از 6 میلیون تن بمب و 72 میلیون لیتر ماده سمی علف‌کش بر سر ویتنام ریخت. وقتی جنگ پایان یافت، ویتنام به ویرانه‌ای تبدیل شده بود. اصطلاح «بوم‌کشی» (ecocide) اواخر دهه ۱۹۶۰ برای توصیف استفاده ارتش آمریکا از علف‌کش‌هایی مانند «عامل نارنجی» و سلاح‌های آتش‌زا مانند «ناپالم» برای هدف گرفتن نیروهای چریکی که از جنگل و باتلاق برای پوشش استفاده می‌کردند، ابداع شد. زخم‌های جنگ ویتنام التیام نیافته و بسیاری هنوز با پیامدهای شوم آن درگیرند. «آسوشیتدپرس» در مطلبی به آثار این جنگ بر غیرنظامیان و محیط زیست ویتنام پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
مبارزه برای بستن یک دکمه!
جنگ ویتنام 30 آوریل 1975، زمانی که پایتخت ویتنام جنوبی، سایگون، به دست نیروهای ویتنام شمالی افتاد، پایان یافت، اما میلیون‌ها نفر هنوز در نبردی روزانه با میراث شیمیایی آن دوران هستند. «نگوین تان های» 34ساله، یکی از میلیون‌ها معلولی است که سم «عامل نارنجی» او را به چنین دردی گرفتار کرده است. (عامل نارنجی (Agent Orange) سم علف‌کش قدرتمندی بود که آمریکا برای جنگل‌زدایی و نابود کردن محصولات ویت‌کنگ‌ها و ارتش ویتنام شمالی به کار برد.) برای «تان های» که با مشکلات جسمی شدید متولد شده است، انجام وظایفی که دیگران بدیهی می‌دانند، مبارزه است: بستن دکمه‌های پیراهن آبی که در مدرسه‌ای ویژه در شهر «دا نانگ» می‌پوشد، تمرین الفبا، کشیدن اشکال یا ادای جملات ساده.
«تان های» در «دا نانگ» بزرگ شد، محل یکی از پایگاه‌های هوایی آمریکا. سربازان آمریکایی هنگام خروج از این منطقه مقادیر بسیاری «عامل نارنجی» به جای گذاشتند که برای دهه‌ها باقی مانده است و در مناطقی مانند روستای محل زندگی «تان های» با منابع آب و غذا عجین شده و بر نسل‌های بعدی ساکنان تأثیر می‌گذارد.
از 3 میلیون قربانی زنده تا ویرانی محیط زیست
نیروهای آمریکایی در طول جنگ 72 میلیون لیتر (19 میلیون گالن) ماده‌ای شیمیایی که موجب ریختن برگ گیاه می‌شود، در سرتاسر ویتنام پاشیدند تا پوشش دشمن را از بین ببرند. بیش از نیمی از آن شامل «عامل نارنجی»، ترکیبی از سموم علف‌کش، بود.
«عامل نارنجی» حاوی دیوکسین، نوعی ماده شیمیایی مرتبط با سرطان، نقایص مادرزادی و آسیب پایدار محیطی زیستی، بود. امروزه، 3 میلیون نفر، از جمله بسیاری از کودکان، هنوز از مشکلات جدی سلامتی ناشی از قرار گرفتن در معرض آن رنج می‌برند.استفاده از سموم در جنگ همچنین طبیعت ویتنام را از بین برد. نزدیک به نیمی از درختان «حرا» که از سواحل در برابر طوفان‌های شدید محافظت می‌کنند، نابود شدند. بسیاری از جنگل‌های استوایی به‌طور جبران‌ناپذیر آسیب دیدند، در حالی که سم علف‌کش خاک برخی از مناطق آسیب‌پذیر ویتنام را از مواد مغذی تهی کرد.
ویتنام طی دهه‌ها مشغول پاکسازی میراث سمی آن جنگ بوده است که هزینه بخشی از آن با کمک‌های دیرهنگام آمریکا تامین می‌شود، اما کار هنوز تمام نشده است. اکنون، میلیون‌ها نفر در ویتنام نگرانند که آمریکا با تصمیم دونالد ترامپ برای کاهش کمک‌های خارجی، از پاکسازی عامل نارنجی پا پس بکشد.
سال‌ها خانه‌نشینی و آرزوهایی که بر باد رفت
هنگامی که جنگ به پایان رسید، آمریکا به ویتنام پشت کرد و می‌خواست از این فصل دردناک تاریخ خود عبور کند. اما ویتنام با داغ دیوکسین در 58 استان از 63 استان آن باقی ماند. ویتنام می‌گوید که مواد شیمیایی که آمریکا در آن جنگ به کار برد بر نسل‌های گذشته تأثیر گذاشته و فرزندان، نوه‌ها و حتی نتیجه‌های افرادی را که در معرض این مواد شیمیایی قرار گرفتند با عوارضی از جمله سرطان و نقایص مادرزادی که بر ستون فقرات و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، تهدید می‌کند.
اما علم در مورد تأثیر این مواد شیمیایی بر سلامتی انسان -چه برای آنهایی که در معرض عامل نارنجی قرار گرفته‌اند و چه نسل‌های بعدی- بلاتکلیف است. چارلز بیلی، یکی از نویسندگان کتاب «از دشمنان تا شرکا: ویتنام، آمریکا و «عامل نارنجی» گفت: «این تا حدی به این دلیل است که وقتی دو کشور سرانجام در سال 2006 با یکدیگر همکاری کردند، به جای پرداختن به موضوع هنوز بحث‌برانگیز تأثیر آن بر سلامت انسان، روی یافتن دیوکسین در محیط زیست و پاکسازی آن تمرکز کردند.» بیلی افزود: «علم علیت (رابطه بین علت و معلول) هنوز ناقص است. ویتنام قربانیان «عامل نارنجی» را با بررسی سابقه خانوادگی، محل زندگی آنها و فهرستی از مشکلات سلامتی مرتبط با این سم شناسایی می‌کند. ناتوانی‌های «تان های» با این سموم مرتبط است.»
«نگوین تان های» 34ساله که آرزو داشت مانند پدربزرگش نظامی شود، سال‌ها خانه‌نشین بود و وقتی خانواده‌اش برای کار بیرون می‌رفتند، او در تنهایی منتظر بازگشت‌شان می‌ماند. پنج سال پیش بود که او شروع به تحصیل در مدرسه‌ای ویژه کرد. او گفت: «اینجا خوشحالم زیرا دوستان بسیاری دارم.» سایر دانش‌آموزان این مدرسه امیدوارند که خیاط یا سازنده عطر عود شوند.
مبارزه با «عامل نارنجی» هزینه‌بر و اغلب خطرناک است
دهه‌ها پس از پایان جنگ، ویتنام دور مکان‌های به شدت آلوده مانند فرودگاه شهر «دا نانگ» حصار کشید و شروع به حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده کرد. اما آمریکا تا اواسط دهه 2000، زمانی که شروع به تأمین مالی پاکسازی در ویتنام کرد، تا حد زیادی شواهد رو به رشد درباره آثار سموم بر سلامتی -از جمله بر کهنه‌سربازان خود- را نادیده گرفت. سال 1991، آمریکا دریافت که برخی از بیماری‌ها ممکن است با قرار گرفتن در معرض «عامل نارنجی» مرتبط باشند و به کهنه‌سربازان واجد شرایط خود، مزایایی اختصاص داد.
زدودن «عامل نارنجی» هزینه‌بر و اغلب خطرناک است. خاک بسیار آلوده باید جمع و در کوره‌های بزرگ با دمای بسیار بالا گرم شود، در حالی که خاک کمتر آلوده را می‌توان در محل‌های دفن زباله امن قرار داد. با وجود سال‌ها کار، مکان‌های بزرگ هنوز نیاز به پاکسازی دارند. در شهر «دا نانگ»، جایی که یک پایگاه هوایی آمریکا سم «عامل نارنجی» را نگهداری می‌کرد، 110 میلیون دلار در سال 2018 از سوی آمریکا صرف پاکسازی شد، اما منطقه‌ای به اندازه 10 زمین فوتبال هنوز به‌شدت آلوده است.
«نگوین ون آن»، رئیس انجمن قربانیان «عامل نارنجی» در شهر «دا نانگ»، گفت که ویتنام نمی‌تواند با مواد شیمیایی سمی که هنوز هم وجود دارند بدون کمک برای زدودن آنها، مقابله کند. او افزود: «همواره معتقدیم که دولت آمریکا و تولیدکنندگان این ماده شیمیایی سمی باید مسئولیت حمایت از قربانیان را بر عهده بگیرند.» او گفت که امیدوار است هرگونه توقف پروژه‌های در حال انجام به دلیل تغییر سیاست در واشنگتن موقتی باشد.
کوه بزرگی از خاک آلوده همچنان باقی است
داده‌های ناکافی به این معنی است که کارشناسان نمی‌توانند به‌طور قطع بگویند چه زمانی خطراتی که سلامتی انسان را تهدید می‌کند، به پایان می‌رسد. اما مشکل بزرگ‌تر این است که اگر تلاش‌ها برای پاکسازی منطقه از سموم قطع شود، خاک آلوده ممکن است وارد آبراه‌ها شود و به افراد بیشتری آسیب برساند.
اما چارلز بیلی که سال‌ها روی مسائل مربوط به «عامل نارنجی» در ویتنام کار می‌کرد، گفت که وضعیت بودجه آینده آمریکا برای پاکسازی و برنامه 30 میلیون دلاری برای افراد دارای معلولیت نامشخص است. اساسا کوه بزرگی از خاک آلوده باقی است. فقط به 30 درصد از آن رسیدگی شده و کمتر آلوده است. کمتر از نیمی از خاک شهر «بین هوا» ( Bien Hoa) پاکسازی شده و بسیاری از خاک باقیمانده به‌شدت آلوده است و باید در زباله‌سوزی که هنوز ساخته نشده، تصفیه شود.