محمدحسین بخشیان کارشناس مذهبی

در دعای روز هفتم ما از خداوند متعال ‌دوام ذکر را می‌خواهیم. ذکر در لغت عرب به چه معناست؟ لسان‌العرب می‌گوید:  «منظور از ذکر، حمد خدا و پاک دانستن و منزه کردن او از هر عیبی و یگانه ‏دانستن او و سپاس بر او با تمام حمدهایش است.» همچنین ذکر به معنای به خاطر سپردن، به خاطر ‏آوردن و به‌یاد آوردن نیز می‌آید‎.‎‏ کلمه ذکر و مشتقات آن در قرآن به معانی متفاوتی آمده است، از جمله: ‏به یاد آوردن، یاد کردن، حفظ کردن، پند گرفتن، قرآن، نماز و…گاهی اوقات ذکر فقط بر زبان جاری ‏می‌شود که به آن«ذکر زبانی» گویند که ممکن است آهسته یا بلند گفته شود، در بعضی مواقع نیز ذکر ‏علاوه بر زبان با اخلاص در نیت همراه است که به آن«ذکر قلبی» گویند، سومین مرحله از ذکر ‏موقعی است که ذکر در رفتار و گفتار و کردار فرد تاثیرگذار باشد و او را از گناه بازدارد که این ‏والاترین عمل از جهت ارزش و تاثیرگذاری است و بالاترین سعادت و کلید تمام امور است‎.‎‏ ذکر و یاد ‏خداوند پاسخگوی ندای فطرت است، چرا که فطرت انسان با عشق به خداوند سرشته شده است. آدمی به ‏دنبال علم قدرت، حیات و کمال مطلق است، اما در مصداق گاهی دچار اشتباه می‌شود و دیگری را ‏موقتا محبوب خویش قرار می‌دهد، لیکن همه این تلاش‌ها برای یافتن حقیقت وجود خویش و شناخت ‏منبع هستی است تا هم شکر او را به‌جای آورده باشد و منعم واقعی را بشناسد و هم با ذکر و یاد او خود ‏را در جریان فیض او قرار دهد و خویشتن را از نقایص برهاند‎.‎‏ انسان می‌داند که بدون ذکر و یاد ‏خداوند حیات معنوی ندارد، همچنانکه ماهی بدون آب و انسان بدون اکسیژن حیات جسمانی ندارد. ‏انسان بدون حیات معنوی و ذکر، همچون مرده متحرک است، لذا حیات خویش را در ارتباط با خداوند ‏جست‌وجو می‌کند‎.‎‏ اگر خداوند قدرت و توانایی و توفیق ذکر به بنده‌ای ندهد، بنده قدرت بر ذکر گفتن ‏ندارد، پس توفیق ذکر هم شکر می‌خواهد و هرچه شکر نعمت‌های خداوند بیشتر و بیشتر انجام گیرد ‏فیض خداوند نیز بیشتر شامل آدمی می‌شود‎.‎
مولوی می‌گوید‎: نـی تــرا در کــار مــن آورده‌ام/ نی که من مشغول ذکرت کرده‌ام
درد عشق تو کمند لطف ماست/ زیـر هـر یـارب تـو لبیک‌هاست
حضرت علی در دعای کمیل می‌فرماید:  «واجعل لسانی بذکرک لهجاً؛ و اسئلک بجودک… ان تلهمنی ‏ذکرک‎»‎‏ خداوند می‌فرماید:  «الذین یذکرون الله قیاما و قعوداً و علی جنوبهم؛ کسانی که درحال ایستاده و ‏نشسته و خوابیده بر پهلو به ذکر خدا مشغول‌اند» (سوره آل عمران، آیه 191)‏‎
مومن تا زمانی که در یاد خداست، مثل آن است که در نماز است. اکثر عبادت‌های انسان حد و مرزی ‏دارد. زمان خاصی دارد یا مکان خاصی، تنها عبادتی که هیچ قیدی ندارد، ذکر است‎.‎